خبرگزاری الجزیره : «چرا این هفته شایعات کودتا ساحل عاج را فرا گرفت؟» | چهارشنبه ۲۸ مه ۲۰۲۵

تنش‌ها بر سر انتخابات آینده و ممانعت از نامزدی یک کاندیدای مخالف در کشوری که خشونت‌های انتخاباتی زمانی به جنگ داخلی منجر شد، در حال افزایش است.

نوشته شولا لاوال

این هفته در بحبوحه افزایش تنش‌ها بر سر انتخابات سراسری آتی در ماه اکتبر، اخبار جعلی مبنی بر وقوع کودتا در کشور ساحل عاج در غرب آفریقا منتشر شد.

چندین حساب کاربری در شبکه‌های اجتماعی، از جمله فیسبوک و ایکس، ویدئوهایی از جمعیت عظیم در خیابان‌ها با ساختمان‌های در حال سوختن منتشر کردند که ادعا می‌کردند مربوط به پایتخت تجاری این کشور، آبیجان، است.

با این حال، هیچ گزارشی مبنی بر خشونت از سوی نیروهای امنیتی یا سایر مقامات دولتی در این شهر در این هفته منتشر نشد. ساکنان آبیجان نیز این ادعاها را در شبکه‌های اجتماعی تکذیب کردند.

روز پنجشنبه، آژانس ملی امنیت سامانه‌های اطلاعاتی ساحل عاج (ANSSI) این شایعات را رد کرد.

این آژانس در بیانیه‌ای که در سایت‌های خبری محلی منتشر شد، گفت: «مطالبی که در حال حاضر در شبکه ایکس منتشر می‌شود، ادعا می‌کند که کودتایی در ساحل عاج رخ داده است… این ادعا کاملاً بی‌اساس است. این نتیجه یک کمپین اطلاعات نادرست عمدی و هماهنگ است.»

این شایعات تنها چند هفته پس از آن منتشر می‌شود که تیجان تیام، سیاستمدار محبوب مخالف، پس از به چالش کشیده شدن صلاحیت او در دادگاه به دلیل یک مشکل فنی مربوط به وضعیت شهروندی‌اش، از نامزدی در انتخابات منع شد. تیام در حال تجدیدنظر در این حکم است و ادعا می‌کند که این ممنوعیت سیاسی است.

ساحل عاج، قدرت تولیدکننده کاکائو در آفریقا، سابقه طولانی در خشونت‌های انتخاباتی دارد و یک دهه پیش یک مورد آن به درگیری مسلحانه منجر شد که هزاران کشته بر جای گذاشت.

ترس از اینکه رئیس‌جمهور آلاسان واتارا ممکن است برای چهارمین دوره نامزد شود، این بار به تنش‌ها افزوده است. اگرچه این کشور محدودیت دو دوره‌ای برای ریاست‌جمهوری دارد، اما طرفداران رئیس‌جمهور استدلال می‌کنند که اصلاحیه قانون اساسی در سال ۲۰۱۶، شمارش دوره‌های او را از نو آغاز کرده و به او اجازه داده است تا در سال ۲۰۲۰ برای سومین دوره پنج ساله نامزد شود. همین استدلال می‌تواند او را در اکتبر امسال نیز در برگه‌های رأی قرار دهد، علیرغم آنچه کارشناسان می‌گویند سرخوردگی گسترده از تشکیلات سیاسی در کشور است.

در اینجا آنچه در مورد وضعیت سیاسی فعلی کشور می‌دانیم آورده شده است:

انتخابات ۲۰۲۰

چگونه شایعات کودتا آغاز شد؟

ویدئوهایی که صدها نفر را در حال تظاهرات در خیابان‌ها و آتش زدن مغازه‌ها و مراکز خرید نشان می‌داد، از روز چهارشنبه این هفته در شبکه‌های اجتماعی ظاهر شد. زبان رسمی در ساحل عاج فرانسوی است، اما بیشتر پست‌ها و وبلاگ‌هایی که تصاویری را ظاهراً از آبیجان منتشر می‌کردند و ادعا می‌کردند که کودتایی در حال انجام است، به زبان انگلیسی نوشته شده بودند.

برخی پست‌ها همچنین ادعا می‌کردند که رئیس ستاد ارتش کشور، لاسینا دومبیا، ترور شده و رئیس‌جمهور واتارا مفقود شده است. این ادعاها نادرست بوده و توسط دفتر رئیس‌جمهور تکذیب شده است. رسانه‌های معتبر، از جمله رسانه‌های دولتی ساحل عاج و رسانه‌های خبری خصوصی، خشونت ادعایی را گزارش نکردند.

مشخص نیست که شایعات مبنی بر مفقود شدن رئیس‌جمهور واتارا چگونه به وجود آمده است. روز پنجشنبه، او ریاست یک جلسه عادی کابینه را در پایتخت بر عهده داشت. او همچنین در مراسمی به یادبود رئیس‌جمهور سابق مورد احترام، فلیکس هوفوئه-بوآنی، در کنار رئیس‌جمهور توگو، فوره گناسینگبه، شرکت کرد.

چرا تنش‌های سیاسی در کشور وجود دارد؟

انتخابات سراسری آتی در ۲۵ اکتبر ریشه تنش‌های سیاسی فعلی در کشور است.

انتخابات در گذشته خشونت‌آمیز بوده است: در جریان انتخابات سراسری اکتبر ۲۰۱۰، رئیس‌جمهور سابق لوران باگبو از واگذاری قدرت به واتارا، که توسط کمیسیون انتخابات به عنوان برنده اعلام شده بود، خودداری کرد.

مذاکرات سیاسی پرتنش به شکست انجامید و وضعیت در نهایت به جنگ داخلی مسلحانه کشیده شد و نیروهای واتارا، با حمایت نیروهای فرانسوی، ارتش ملی باگبو را محاصره کردند. فرانسه قدرت استعماری سابق در ساحل عاج است و واتارا روابط نزدیکی با پاریس دارد.

حدود ۳۰۰۰ نفر در این خشونت‌ها کشته شدند. دستگیری باگبو در ۱۱ آوریل ۲۰۱۱، پایان درگیری را رقم زد. او بعداً در سال ۲۰۱۹ توسط دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC) از اتهام جنایات جنگی تبرئه شد.

این تاریخ دردناک باعث ایجاد ترس از این شده است که انتخابات امسال نیز ممکن است خشونت‌آمیز شود، زیرا چندین نامزد مخالف، از جمله باگبو، عمدتاً به دلیل محکومیت‌های گذشته از نامزدی منع شده‌اند. در سال ۲۰۱۸، رئیس‌جمهور سابق به طور غیابی به اتهام غارت بانک مرکزی کشورهای غرب آفریقا (BCEAO) در جریان بحران پس از انتخابات کشور، به ۲۰ سال زندان محکوم شد.

در دسامبر گذشته، حزب حاکم تجمع هوفویتیست‌ها برای دموکراسی و صلح (RHDP) واتارا را برای چهارمین دوره ریاست‌جمهوری نامزد کرد. تاکنون، واتارا از اظهار نظر در مورد اینکه آیا قصد نامزدی دارد یا خیر، خودداری کرده است و این امر باعث نگرانی در میان مردم ساحل عاج شده است که بسیاری از آنها احساس می‌کنند رئیس‌جمهور بیش از حد در قدرت مانده است. با این حال، تحلیلگران نامزدی حزب را به عنوان زمینه‌سازی برای نامزدی نهایی او می‌بینند.

تحلیلگران همچنین می‌گویند که همدردی گسترده‌ای با رهبران نظامی جوانی که در کشورهای همسایه مالی و بورکینافاسو قدرت را به دست گرفتند و موضع خصمانه‌ای نسبت به فرانسه، برخلاف واتارا، اتخاذ کرده‌اند، وجود دارد.

دیدگاه عمومی نسبت به واتارا چیست؟

او به دلیل نظارت بر ثبات اقتصادی سریع در یک دهه و نیم گذشته، که کشور را به قطب اقتصادی منطقه‌ای تبدیل کرده است، مورد ستایش قرار گرفته است.

واتارا همچنین به دلیل برقراری سطحی از صلح سیاسی در کشور اعتبار دارد. در سال ۲۰۲۳، او از باگبو، که از زمان تبرئه در دادگاه کیفری بین‌المللی در سال ۲۰۲۱ در بروکسل زندگی می‌کرد، استقبال کرد. از آن زمان، کمپین‌های انتخاباتی به اندازه دهه ۲۰۰۰ که باگبو برای تحریک مخالفت با واتارا، که پدرش اصالتاً اهل بورکینافاسو بود، از احساسات قومی استفاده می‌کرد، ملتهب نبوده است.

با این حال، منتقدان واتارا او را به تلاش برای حفظ قدرت به طور غیرقانونی متهم می‌کنند. برخی نیز او را به وادار کردن نهادهای دولتی به حذف مخالفان سیاسی خود، از جمله در آخرین مورد مربوط به تیام، متهم می‌کنند.

نزدیکی او با فرانسه، که به طور فزاینده‌ای به ویژه توسط جوانان در سراسر غرب آفریقای فرانسوی‌زبان، متکبر و استعمار نو تلقی می‌شود، هیچ محبوبیتی برای رئیس‌جمهور از سوی جمعیت قابل توجه زیر ۳۵ سال کشور به ارمغان نیاورده است.

تیجان تیام کیست و چرا از انتخابات منع شده است؟

تیام، ۶۲ ساله، یک سیاستمدار و تاجر برجسته در محافل سیاسی ساحل عاج است. او برادرزاده هوفوئه-بوآنی مورد احترام است و اولین ساحل عاجی بود که در آزمون ورودی مدرسه معتبر مهندسی پلی‌تکنیک فرانسه قبول شد. او از فرانسه بازگشت تا از سال ۱۹۹۸ تا ۱۹۹۹ به عنوان وزیر برنامه‌ریزی و توسعه خدمت کند، زمانی که یک کودتا دولت غیرنظامی را سرنگون کرد و ارتش کنترل کشور را به دست گرفت.

تیام از پذیرش پست وزارتی که توسط دولت نظامی پیشنهاد شده بود خودداری کرد و کشور را ترک کرد. او سپس پست‌های مهمی را به عهده گرفت، ابتدا به عنوان مدیر اجرایی گروه بیمه بریتانیایی پرودنشال و سپس به عنوان رئیس بانک سرمایه‌گذاری جهانی کردیت سوئیس. یک رسوایی جاسوسی شرکتی در این بانک منجر به استعفای او در سال ۲۰۲۰ پس از متهم شدن تیام توسط یک همکار به جاسوسی از او شد. تیام از هرگونه دخالت تبرئه شد.

پس از بازگشت به ساحل عاج در سال ۲۰۲۲، تیام دوباره وارد سیاست شد و به حزب دموکراتیک (PDCI)، حزب حاکم سابق که از استقلال در سال ۱۹۶۰ تا کودتای ۱۹۹۹ قدرت را در دست داشت و اکنون حزب اصلی مخالف است، پیوست.

در دسامبر ۲۰۲۳، نمایندگان حزب با اکثریت قاطع به تیام رأی دادند تا پس از مرگ رهبر سابق و رئیس‌جمهور اسبق، هانری کونان بدیه، رهبر بعدی شود. در آن زمان، مقامات PDCI گفتند که تیام نشان‌دهنده نفسی تازه برای سیاست کشور است و به نظر می‌رسید بسیاری از جوانان آماده حمایت از او به عنوان رئیس‌جمهور بعدی هستند.

اما جاه‌طلبی‌های او در ۲۲ آوریل متوقف شد، زمانی که یک قاضی دستور داد نام او از لیست نامزدها حذف شود زیرا تیام در سال ۱۹۸۷ تابعیت فرانسه را گرفته بود و طبق قوانین کشور به طور خودکار تابعیت ساحل عاج را از دست داده بود.

اگرچه این سیاستمدار در فوریه امسال از تابعیت فرانسوی خود صرف نظر کرد، اما دادگاه حکم داد که او قبل از ثبت نام خود در لیست انتخاباتی در سال ۲۰۲۲ این کار را انجام نداده بود و بنابراین واجد شرایط رهبری حزب، نامزدی ریاست‌جمهوری یا حتی رأی‌دهنده بودن نیست.

تیام و وکلایش استدلال کردند که این قانون متناقض است. تیام در مصاحبه‌ای با خبرنگاران اشاره کرد که فوتبالیست‌های ساحل عاجی در تیم ملی این کشور، عمدتاً تابعیت فرانسه را نیز دارند، اما هیچ محدودیتی برای داشتن تابعیت ساحل عاج با آن مواجه نیستند. تیام در مصاحبه‌ای با بی‌بی‌سی گفت: «اصل مطلب این است که من ساحل عاجی به دنیا آمده‌ام» و دولت را متهم کرد که سعی در جلوگیری از آنچه او موفقیت احتمالی حزبش در انتخابات امسال می‌خواند، دارد.

آیا تیام قادر به نامزدی خواهد بود و چه کسان دیگری نامزد هستند؟

مشخص نیست که آیا تیام می‌تواند به طور قانونی به لیست نامزدها بازگردد یا خیر، اما او در تلاش است.

در ماه مه، او از ریاست PDCI استعفا داد و تقریباً بلافاصله با ۹۹ درصد آرا دوباره انتخاب شد. او هنوز اعلام نکرده است که آیا تلاش خواهد کرد دوباره به عنوان نامزد ثبت نام کند یا خیر، اما قول داده است که به مبارزه ادامه دهد.

تیام قول داده است که همانطور که زمانی به عنوان وزیر انجام داد، سرمایه‌گذاری صنعتی را به کشور جذب کند و کشور را از اقتصاد مبتنی بر ارز CFA با حمایت فرانسه که شامل کشورهای غرب و مرکز آفریقا است که قبلاً مستعمره فرانسه بودند و ارزهایشان به یورو وابسته است، خارج کند.

در همین حال، سایر نامزدهای قوی عبارتند از پاسکال آفی ان‌گسان، ۶۷ ساله، نخست‌وزیر سابق و متحد نزدیک باگبو، که نماینده جبهه مردمی ساحل عاج (FPI) باگبو خواهد بود.

سیمون باگبو، بانوی اول سابق که اکنون از باگبو طلاق گرفته است، نیز به عنوان نامزد جنبش نسل‌های توانا نامزد خواهد شد. او در سال ۲۰۱۵ به اتهام تضعیف امنیت دولتی به ۲۰ سال زندان محکوم شد، اما بعداً در سال ۲۰۱۸ از قانون عفو برای تقویت آشتی ملی بهره‌مند شد.