اندیشکده چتهم هاوس:«جنگ در سودان در حال تشدید است» | ۲۸ شهریور ۱۴۰۳
بررسی جنگ داخلی سودان و نقش کشورهای منطقه و نهادهای بین‌المللی در ایجاد صلح و جلوگیری از فروپاشی کشور.
⏳مدت زمان مطالعه: ۶ دقیقه | ✏️نویسنده: دیم روزالیند مارسدن | 📅 تاریخ: ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۴
⚠️ هشدار: بازنشر این مقاله با هدف ارائه دیدگاه‌های متنوع صورت گرفته و به معنای تأیید یا پذیرش مسئولیت دیدگاه‌های مطرح‌شده نیست.
هفده ماه جنگ در سودان منجر به کشته شدن ده‌ها هزار غیرنظامی و آوارگی ۱۰ میلیون نفر شده است – ۲ میلیون نفر به کشورهای همسایه پناه برده و ۸ میلیون نفر به صورت داخلی آواره شده‌اند. این جنگ بدترین بحران گرسنگی جهان را به وجود آورده و میلیون‌ها نفر را به آستانه قحطی ساخته‌شده توسط انسان سوق داده است.
مجموعه‌ای از تلاش‌های میانجی‌گری بین‌المللی برای متوقف کردن درگیری شکست خورده‌اند. آخرین تلاش یک میانجی‌گری آمریکا در اواسط ماه اوت بود که قصد داشت یک روند آتش‌بس متوقف شده را از سر بگیرد و نمایندگان ارشد طرف‌های درگیر – ارتش سودان (SAF) و نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) – را گرد هم آورد.
مذاکرات در ژنو به منظور دستیابی به توقف سراسری جنگ و ایجاد دسترسی بشردوستانه به تمامی مناطق کشور و یک مکانیزم نظارت و ارزیابی قوی برگزار شد. این مذاکرات توسط عربستان سعودی و سوئیس میزبانی شده و سازمان ملل، اتحادیه آفریقا، مصر و امارات متحده عربی به عنوان ناظران حضور داشتند.
دلیل اصلی شکست مذاکرات آتش‌بس این است که هم SAF و هم RSF هنوز به دنبال پیروزی نظامی هستند.
طرف‌های درگیر برای آتش‌بس آماده نیستند
دلیل اصلی شکست مذاکرات آتش‌بس این است که هم SAF و هم RSF هنوز به دنبال پیروزی نظامی هستند.
SAF از ارسال هیئت به ژنو خودداری کرد و پیش‌شرط‌های غیرواقعی تعیین کرد و به حضور امارات متحده عربی که به اتهام آنها به تجهیز RSF متهم بود، اعتراض کرد. این امر موجب شد که میانجی‌گران مجبور شوند به‌طور مجازی با نمایندگان SAF ارتباط برقرار کنند، در حالی که مذاکرات حضوری با RSF انجام می‌شد.
اگرچه SAF در میدان جنگ در حال باخت است، اما نمی‌خواهد از موقعیت ضعف مذاکره کند و پس از ژنو بمباران‌های هوایی خود را تشدید کرده است. رهبران آن امیدوارند که تسلیحات پیشرفته‌تر از ایران، چین، روسیه و دیگر کشورها بتواند شرایط را تغییر دهد.
فرمانده SAF، ژنرال عبد الفتاح البرهان نیز تحت فشار اسلام‌گرایان تندرو قرار دارد، به ویژه کسانی که با علی کارتی، دبیرکل جنبش اسلامی سودان و وزیر خارجه سابق در رژیم عمر البشیر، ارتباط دارند. بریگادهای اسلام‌گرا نیروی انسانی SAF را تأمین می‌کنند و کنترل اسلام‌گرایان بر وزارت امور خارجه سودان موجب شده است که موضع دیپلماتیک SAF نسبت به پیشرفت خصمانه باشد.
راه پیش رو
با توجه به این بن‌بست، فشار بیشتری بر کشورهایی که جنگ را از طریق حمایت‌های نظامی، مالی و لجستیکی تغذیه می‌کنند، لازم است.
تجدید تحریم‌ها و تحریم تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل بر دارفور، که از سال ۲۰۰۵ اعمال شده بود اما هرگز به طور مؤثر اجرا نشد، یک فرصت از دست رفته بود تا این تحریم‌ها به کل سودان گسترش یابد، با توجه به گسترش درگیری و شواهدی مبنی بر اینکه هر دو طرف درگیر سلاح‌های جدیدی از کشورهای مختلف دریافت کرده‌اند.
برای تغییر محاسبات ژنرال‌ها، اقداماتی باید برای از بین بردن شبکه‌های کلپتوکراسی سودان انجام شود، از جمله اعمال تحریم‌های بیشتر علیه افرادی که کنسرسیوم‌های تجاری را تسهیل می‌کنند که جنگ را تأمین مالی می‌کنند. تجارت طلای سودان، که بیشتر آن از طریق دبی عبور می‌کند و منبع اصلی درآمد هر دو طرف درگیر است، مستلزم توجه خاصی است.
در همین حال، آمریکا و شرکای آن باید به همکاری با بازیگران منطقه‌ای از جمله مصر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی ادامه دهند تا نفوذ خود را بر طرفین درگیر اعمال کرده و آنها را متقاعد کنند که همه در صورت ادامه جنگ بازنده خواهند بود. در این راستا، پلتفرم جدید “Aligned for Advancing Lifesaving and Peace in Sudan” (ALPS) می‌تواند نقش مهمی ایفا کند. همچنین بخش سطح بالای مجمع عمومی سازمان ملل یک فرصت مهم برای تقویت این پیام‌ها خواهد بود.
مصونیت و حفاظت از غیرنظامیان
مصونیت از مجازات برای کسانی که مسئول جنایات گذشته هستند، نمونه‌ای از این است که چرا نقض‌های شدید حقوق بشر همچنان از هر دو طرف ادامه دارد. بسیاری از این جنایات، طبق گزارش هیئت حقیقت‌یابی مستقل سازمان ملل، به عنوان جنایات بین‌المللی شناخته می‌شوند.
بریتانیا نقش برجسته‌ای در تأسیس این هیئت داشت و در حال حاضر در تلاش است تا مأموریت آن را در شورای حقوق بشر تمدید کند، حرکتی که به شدت از سوی SAF مقاومت می‌شود.
تدابیر محافظت از غیرنظامیان نیز به شدت مورد نیاز است. یک گزینه این است که ناظران نظامی آفریقایی با حمایت سازمان ملل از آتش‌بس‌های محلی حمایت کنند.
کمک‌های بشردوستانه باید افزایش یابد، اما تدابیر عملی برای حفاظت از غیرنظامیان نیز ضروری است. یکی از گزینه‌ها این است که ناظران نظامی آفریقایی با حمایت سازمان ملل از آتش‌بس‌های محلی حمایت کنند. در ژوئن، هم شورای امنیت سازمان ملل و هم شورای صلح و امنیت اتحادیه آفریقا، کار بر روی گزینه‌هایی برای حفاظت از غیرنظامیان را سفارش دادند و توصیه‌های آنها به شدت مورد انتظار است.
مقیاس نیازهای حفاظتی در میدان جنگ بی‌سابقه است، اما با توجه به پویایی‌های کنونی شورای امنیت سازمان ملل، استقرار یک نیروی بین‌المللی برای حفاظت از غیرنظامیان آسان نخواهد بود. SAF مدعی است که دولت مشروع سودان است و احتمالاً فوراً هر نیرویی را به عنوان تهدیدی برای حاکمیت خود رد خواهد کرد.
این نیرو همچنین همچنان بر حق خود برای تصمیم‌گیری در مورد مکان‌هایی که کمک‌های بشردوستانه می‌تواند توزیع شود، اصرار خواهد داشت. سازمان ملل متحد به این ادعا تن داده است، علیرغم اینکه SAF در کودتای نظامی علیه دولت انتقالی غیرنظامی در اکتبر ۲۰۲۱ نقش داشت.
تهدید تقسیم سودان
سودان با احتمال واقعی تقسیم عملی تحت حکومت‌های رقیب و حتی تجزیه بیشتر مواجه است. یک ژنرال SAF اخیراً وعده داد که ارتش در صورت پیروزی برای ۲۰ سال دیگر در قدرت باقی خواهد ماند. پیروزی RSF به معنای تبدیل شدن دولت به یک شعبه از امپراتوری تجاری خانواده دگالو خواهد بود.
اگر غیرنظامیان حامی دموکراسی سودان بخواهند این محاسبات را تغییر دهند، باید بر روی یک پلتفرم ضد جنگ مشترک متحد شوند و صدای خود را در شکل‌گیری تلاش‌های آینده برای صلح برجسته کنند. حمایت بین‌المللی برای دستیابی به این هدف ضروری است.
این به معنای اعطای مشروعیت به هیچ یک از طرفین درگیر نیست، بلکه ارتقای نقش غیرنظامیان در ابتکارات دیپلماتیک و فشار برای انتقال مسالمت‌آمیز به یک دولت دموکراتیک و غیرنظامی در سراسر کشور است.
اگر سومین کشور بزرگ آفریقا تجزیه شود، تأثیرات آن برای نسل‌های آینده سودانی‌ها بسیار شدید خواهد بود.
همچنین می‌تواند بی‌ثباتی را به همسایگان شکننده آن و فراتر از ۸۰۰ کیلومتر خط ساحلی دریای سرخ گسترش دهد.
سودان دیگر نمی‌تواند در میان سایر بحران‌های جهانی نادیده گرفته شود. توجه سیاسی هماهنگ و در سطح بالا برای پایان دادن به این جنگ ویرانگر حیاتی است.
پاورقی‌ها:
⚠️ اخطار: محتوای این مقاله صرفاً دیدگاه‌های نویسنده و منبع اصلی را منعکس می‌کند و مسئولیت آن بر عهده نویسنده است. بازنشر این مقاله با هدف ارائه دیدگاه‌های متنوع صورت گرفته و به معنای تأیید دیدگاه‌های مطرح‌شده نیست.
💡 درباره منبع: چتم هاوس (Chatham House) یک موسسه برجسته سیاست‌گذاری بین‌المللی است که به کمک به دولت‌ها و جوامع برای ایجاد جهانی امن، مرفه و عادلانه اختصاص دارد.
✏️ درباره نویسنده: دیم روزالیند مارسدن یک همکار ارشد در برنامه آفریقای چتم هاوس است که در زمینه سیاست و مسائل منطقه‌ای آفریقا فعالیت می‌کند.
