نشریه اکونومیست : «خارطوم دست به دست می‌شود و مرحله جدیدی در جنگ داخلی سودان رقم می‌خورد» | ۱۰ فروردین ۱۴۰۴

مقدمه: ارتش ملی ممکن است به سمت دارفور پیشروی کند. خطرات فراوانند

نزدیک به دو سال پس از مجبور شدن به عقب‌نشینی به پورت سودان در ساحل، نیروهای مسلح سودان (SAF) تحت فرماندهی ژنرال عبدالفتاح البرهان، پیروزمندانه دوباره کنترل خارطوم، پایتخت، را در دست گرفته‌اند. آن‌ها همچنان در مناطق جنوب شهر و در منطقه ام‌درمان در کرانه غربی نیل با مقاومت روبرو هستند. اما بازپس‌گیری شهر نقطه عطفی در جنگی است که ده‌ها هزار نفر را کشته، ۱۲ میلیون نفر را آواره کرده و یکی از بدترین قحطی‌های جهان در دهه‌های اخیر را سبب شده است. سوال اکنون این است که آیا SAF پیشروی خود را متوقف می‌کند یا به سمت غرب پیش می‌رود (نقشه را ببینید).

این امر تا حدی به فشار متحدان ژنرال بستگی خواهد داشت. SAF در ماه‌های اخیر عمدتاً به لطف ائتلاف گسترده و متنوعی که از ماه‌های اولیه جنگ، زمانی که بخش‌هایی از کشور، از جمله بیشتر خارطوم، را به نیروهای پشتیبانی سریع (RSF)، بازمانده جنجوید، یک شبه‌نظامی قومی عرب که به مدت دو دهه منطقه وسیع غربی دارفور را به وحشت انداخته بود، از دست داد، گردآوری کرده، در میدان نبرد پیشرفت کرده است. RSF توسط محمد حمدان دقلو، معروف به حمیدتی، فرماندهی می‌شود که ظاهراً مصمم به ادامه جنگ است.

در سمت SAF، حامیان خارجی مانند عربستان سعودی، قطر و مصر همسایه قرار دارند که بنا بر گزارش‌ها پشتیبانی هوایی ارائه کرده است. شرکای سست‌تر شامل روسیه، ترکیه و ایران هستند که به ارتش سلاح و پهپاد فروخته‌اند. برخی از آن کشورها ممکن است اکنون ژنرال برهان را، که سرسختانه مذاکرات صلح را رد کرده است، برای مذاکره با RSF تحت فشار قرار دهند. برای شیرین کردن معامله، خارجی‌ها ممکن است پیشنهاد کنند دولت تحت رهبری SAF در خارطوم را به رسمیت بشناسند و به بازسازی شهر ویران شده کمک کنند.

با این حال، منافع رقابتی در میان متحدان داخلی ارتش می‌تواند هرگونه چنین معامله‌ای را خنثی کند. SAF واحدهای دفاع محلی داوطلبانه را، متشکل از غیرنظامیانی که از غارت و وحشت‌افکنی RSF در جمعیت‌های تحت کنترلش خشمگین هستند، و شبه‌نظامیانی از دارفور را به خدمت گرفته است. همچنین در کنار تیپ‌های جهادی با ارتباط با دولت اسلام‌گرای عمر البشیر که در سال ۲۰۱۹ سرنگون شد، جنگیده است. این ائتلاف لرزان که با دوراهی ادامه جنگ به سمت غرب به سوی پایگاه RSF در دارفور یا تحکیم در خارطوم روبروست، به خوبی می‌تواند از هم بپاشد.

صداهای برجسته‌ای از آن می‌خواهند که به پیشروی ادامه دهد. امجد فرید، یک مقام دولتی سابق، می‌گوید: «دارفور بخشی از سودان است.» «SAF نباید آن را به RSF تسلیم کند.» بسیاری از اهالی دارفور، به ویژه گروه‌های قومی آفریقایی که از جنایاتی از جمله نسل‌کشی احتمالی به دست RSF رنج برده‌اند، احتمالاً همین احساس را دارند.

اما چنین فشاری به راحتی می‌تواند بد تمام شود. ارتش بزرگترین دستاوردهای اخیر را در سنگرهای سنتی خود در مرکز سودان به دست آورده است. یک حمله زمینی در دارفور مستلزم نبرد در خاک خانگی RSF و خطوط تدارکاتی کشیده خواهد بود. ژنرال برهان به عنوان فرمانده در طول اولین جنگ دارفور، در دهه ۲۰۰۰، در منطقه گیر افتاد. حتی با حمایت متحدان محلی، نیروهای او می‌توانند دوباره در باتلاق گرفتار شوند. خلود خیر از Confluence Advisory، یک اندیشکده سودانی، می‌گوید: «نیروهای مسلح سودان هرگز واقعاً در دارفور پیروز نشده‌اند.»

با این حال، در حال حاضر صحبت کمی از آتش‌بس یا مذاکرات، حداقل در انظار عمومی، وجود دارد. SAF همچنان به بمباران غیرنظامیان ادامه می‌دهد: بنا بر گزارش‌ها، حمله به بازاری در دارفور در ۲۴ مارس حداقل ۵۴ کشته و ده‌ها زخمی برجای گذاشت. در خارطوم گزارش‌های نگران‌کننده‌ای از بی‌قانونی وجود دارد. ویدئوهای وحشتناکی در روزهای اخیر منتشر شده است که ظاهراً سر بریدن همکاران مشکوک RSF توسط گروه‌های متحد ارتش را نشان می‌دهد.

به همان اندازه نشانه‌های کمی وجود دارد که RSF، علیرغم شکستش در خارطوم و اصرار اخیرش مبنی بر تمایل به آغاز گفتگو، آماده درخواست صلح باشد. در فوریه، تشکیل دولت موازی در مناطق تحت کنترل خود را اعلام کرد. حامی اصلی خارجی آن، امارات متحده عربی، به نظر نمی‌رسد ارسال سلاح به آن را متوقف کرده باشد. تقریباً تمام همسایگان نزدیک سودان، به جز مصر و اریتره، اکنون در حوزه نفوذ اماراتی‌ها قرار دارند. این بدان معناست که RSF باید بتواند به تأمین مجدد خود ادامه دهد. الکس روندوس، نماینده ویژه سابق اتحادیه اروپا در شاخ آفریقا، می‌گوید: «تعجب می‌کنم اگر RSF این یکی را راحت بپذیرد.»

در خارطوم و اطراف آن، پیروزی SAF حداقل باید تحویل غذا و سایر لوازم اضطراری توسط آژانس‌های امدادی را آسان‌تر کند. این می‌تواند قحطی را به تعویق بیندازد و به طور موقت از بدبختی سودانی‌ها در این مناطق بکاهد. پیتون ناپف، یک دیپلمات سابق آمریکایی، می‌پرسد: «اما آیا واقعاً جنگ را به پایان نزدیک‌تر می‌کند؟» «احتمالاً نه.»