اکونومیست: با داغ‌ترین فروشندگان نوظهور تسلیحات در جهان آشنا شوید | ۰۹ شهریور ۱۴۰۴

دروازه صلح آسمانی در پکن در سوم سپتامبر، زمانی که شی جین پینگ، کیم جونگ اون، ولادیمیر پوتین و دیگران برای جشن پایان جنگ جهانی دوم گرد هم می‌آیند، به هیچ وجه صلح‌آمیز نخواهد بود. سربازان چینی در رژه‌ای که برای تقویت غرور ملی و به رخ کشیدن قدرت نظامی طراحی شده، راهپیمایی خواهند کرد. شاید مهم‌تر از همه، این رژه جدیدترین تجهیزات جنگی چین را به خریداران بالقوه و دشمنان احتمالی نمایش خواهد داد.

برنامه‌ریزان نظامی جهان در حال صرف هزینه‌های هنگفتی برای سلاح‌های جدید هستند. جنگ در اوکراین، تهدیدهای رها شدن توسط آمریکا و نگرانی‌ها از حمله احتمالی چین به تایوان، کشورها را به تکاپو برای پر کردن انبارها، تقویت زنجیره‌های تأمین و تضمین جریان مهمات انداخته است. اشتهای سیری‌ناپذیری برای تانک‌ها، توپخانه، جت‌های جنگنده و پهپادها وجود دارد. در ۳۱ اوت، بریتانیا قراردادی ۱۰ میلیارد دلاری (۱۳.۵ میلیارد دلار) برای تأمین پنج ناوچه ضد زیردریایی به نروژ اعلام کرد. با این حال، تمام اینها به نفع صادرکنندگان سنتی در آمریکا، اروپا و روسیه نیست. در عوض، دو قدرت متوسط جاه‌طلب، یعنی کره جنوبی و ترکیه، در حال بهره‌برداری از این رونق هستند.

بازآرایی در بازار جهانی تسلیحات

این مسابقه تسلیحاتی بازتابی از یک بازآرایی بزرگتر است. شرکت‌های تسلیحاتی اروپا به زمان نیاز دارند تا ظرفیت از دست رفته پس از پایان جنگ سرد را بازیابی کرده و موجودی‌هایی را که با کمک به اوکراین کاهش یافته، بازسازی کنند. روسیه که معمولاً دومین صادرکننده بزرگ اسلحه پس از آمریکاست، پس از سال‌ها از دست دادن تجهیزات در اوکراین، ارتش خود را در اولویت قرار داده است. تحریم‌های غرب مانع از دستیابی شرکت‌های روسی به قطعات حیاتی برای ساخت پلتفرم‌های پیشرفته مانند جت‌های جنگنده می‌شود. سال گذشته، صادرات روسیه نسبت به سال ۲۰۲۲ تقریباً ۵۰ درصد کاهش یافت و کتاب سفارشات آن نیز کم‌رونق بود. مشتریانی مانند هند، ویتنام و مصر به دنبال جایگزین‌های دیگری هستند.

بسیاری به کره جنوبی روی آورده‌اند. در حالی که آمریکا بزرگترین صادرکننده اسلحه به اعضای اروپایی ناتو است، کره جنوبی و فرانسه در رتبه دوم مشترک قرار دارند. در سطح جهانی و در برخی از دسته‌بندی‌های تسلیحات، مانند تانک و توپخانه، کره جنوبی بیشتر از آمریکا فروش دارد. این کشور پس از آمریکا و فرانسه در زمینه هواپیماهای جنگی در رتبه سوم قرار دارد. سال گذشته، کره جنوبی سیستم‌های موشکی سطح به هوای «چئونگونگ-۲» به ارزش ۳.۲ میلیارد دلار به عربستان سعودی، کشتی‌های جنگی به ارزش ۴۶۰ میلیون دلار به پرو و هویتزرهای خودکششی به ارزش ۱ میلیارد دلار به رومانی فروخت.

بزرگترین قرارداد از همه، توافقی است که کره جنوبی در سال ۲۰۲۲ با لهستان امضا کرد و اکنون ارزش آن به ۲۲ میلیارد دلار می‌رسد. این قرارداد شامل فروش طیف وسیعی از سیستم‌های تسلیحاتی است که بخشی از آنها در لهستان ساخته می‌شود. این شامل ۱۸۰ تانک «پلنگ سیاه کا۲»، ۶۷۲ هویتزر، ۴۸ جنگنده «اف‌ای-۵۰» و ۲۸۸ راکت‌انداز «کا۲۳۹» است. لهستان می‌خواهد روسیه را به سرعت بازدارد. برای کره جنوبی، این یک سیگنال جسورانه است که نشان می‌دهد آماده پیوستن به رده اول صادرکنندگان اسلحه است و در را برای دیگر معاملات سودآور در اروپا باز می‌کند.

ظهور کره جنوبی به عنوان یک قدرت تسلیحاتی

کره جنوبی می‌تواند به سرعت تجهیزات با استاندارد ناتو را با قیمت‌های مناسب تولید کند. هفت شرکت غول‌پیکر با دولت برای گرفتن سفارشات و هماهنگی تحقیق و توسعه همکاری می‌کنند. چانگ مین لی از بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی می‌گوید حفظ ظرفیت تولید، تا حدی به این دلیل که این کشور از نظر فنی هنوز با همسایه شمالی خود در جنگ است، یک اولویت بوده است. در کشتی‌سازی، شرکت‌های کره‌ای مزیت بزرگی دارند. آنها ممکن است یک قرارداد ۱۷ میلیارد دلاری برای ساخت ۱۲ زیردریایی «کا‌اس‌اس-۳» برای کانادا را برنده شوند و کمبود ظرفیت کشتی‌سازی در آمریکا می‌تواند باعث شود که سفارشاتی از نیروی دریایی ایالات متحده نیز دریافت کنند.

جاه‌طلبانه‌ترین برنامه آن، جنگنده «کا‌اف-۲۱» است که انتظار می‌رود اواخر سال آینده وارد خدمت شود و علاقه کشورهایی در اروپای شرقی، خلیج فارس و جنوب آسیا را به خود جلب کرده است. این هواپیما که در حال حاضر یک هواپیمای نسل ۴.۵ است، امید می‌رود که با به‌روزرسانی بعدی به یک جنگنده رادارگریز نسل پنجم کامل مجهز به موتورهای ساخت داخل تبدیل شود. کیونگ-جو جئون از موسسه تحلیل دفاعی کره می‌گوید این جنگنده آزمونی خواهد بود برای اینکه آیا کره جنوبی می‌تواند با پیشرفته‌ترین پلتفرم‌های آمریکایی مانند «اف-۳۵» رقابت کند یا خیر. حتی ژاپن و اسرائیل نیز موفق به انجام این کار نشده‌اند.

ترکیه، دیگر مدعی نوظهور

یکی دیگر از مدعیان نوظهور، ترکیه است. طی پنج سال گذشته، صادرات تسلیحات این کشور به شدت افزایش یافته و از نزدیک به ۲ میلیارد دلار به بیش از ۷ میلیارد دلار در سال گذشته رسیده است. آردا مولوداوغلو، کارشناس دفاعی، می‌گوید این نتیجه تلاش‌ها برای دستیابی به استقلال استراتژیک است که تا حدی توسط یک آژانس صنایع دفاعی تحت مدیریت غیرنظامیان پیش برده شده است. پهپادهای ساخته شده توسط شرکت «بایکار» از مدل‌های چینی پیشی می‌گیرند. بیش از ۵۰۰ فروند از مدل‌های بال ثابت «تی‌بی۲» آن به بیش از ۳۰ کشور فروخته شده است. عربستان سعودی قراردادی ۳ میلیارد دلاری برای تولید مشترک یک پهپاد پیشرفته‌تر به نام «آکینجی» دارد. بایکار یک سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت لئوناردوی ایتالیا دارد که به پهپاد جنگنده رادارگریز «کیزیللما» به عنوان یک «همرزم وفادار» برای پرواز در کنار جت‌های جنگنده نسل ششم آینده «جی‌کپ» چشم دوخته است.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، از نفوذ دیپلماتیکی که با فروش اسلحه به آفریقا و خاورمیانه به دست می‌آید، استقبال می‌کند. اما شرکت‌های ترکیه‌ای به دنبال کشورهای اروپایی با بودجه‌های کلانشان هستند. سرهات گوونچ از دانشگاه قدیر خاص می‌گوید که نگرانی‌های دیرینه اروپایی‌ها در مورد حقوق بشر در ترکیه، تجملاتی است که دیگر نمی‌توانند از عهده آن برآیند.

سلاح‌های ترکیه‌ای در درگیری با کردها و مداخلات این کشور در سوریه و لیبی آزمایش شده‌اند. آنها بر اساس استانداردهای ناتو ساخته شده، مقرون به صرفه هستند و با یک سیاست فروش بدون قید و شرط عرضه می‌شوند. گستردگی محصولات ترکیه چشمگیر است، از جمله خودروهای زرهی مانند تانک «آلتای» مبتنی بر کا۲، توپخانه، موشک، سیستم‌های پدافند هوایی، رادارها، کشتی‌های جنگی مانند خانواده ناوچه‌ها و ناوشکن‌های «میلگم»، هواپیمای تهاجمی سبک/آموزشی «هورجت»، هلیکوپتر «آتاک»، پهپادهای مسلح و سیستم‌های جنگ الکترونیک.

چالش‌ها و چشم‌انداز آینده

اوایل امسال، ترکیه و اسپانیا بر سر یک قرارداد تولید مشترک به ارزش ۱.۶ میلیارد دلار برای حداکثر ۳۰ فروند هورجت به توافق رسیدند. ترکیه در حال فروش ۱۰۵۹ خودروی زرهی «اوتوکار کبرا ۲» به رومانی در قراردادی به ارزش تقریبی ۹۳۰ میلیون دلار است و دسامبر گذشته پرتغال قراردادی ۱۳۴ میلیون دلاری برای کشتی‌های پشتیبانی نیروی دریایی امضا کرد. سال گذشته ترکیه که موشک‌هایی را توسعه داده است، توسط آلمان برای پیوستن به «ابتکار سپر آسمان اروپا» دعوت شد. آقای مولوداوغلو می‌گوید هر احتمالی وجود دارد که ترکیه بتواند از رتبه یازدهم در جدول صادرکنندگان اسلحه به رتبه پنجم صعود کند. این کشور، مانند کره جنوبی، یک برنامه جنگنده نسل پنجم به نام «تای کاآن» دارد. این جنگنده علاوه بر جایگزینی اف-۱۶‌های نیروی هوایی ترکیه، برای سفارشات صادراتی به عنوان یک جایگزین کم‌هزینه برای اف-۳۵ با علاقه بالقوه از سوی اندونزی، آذربایجان، عربستان سعودی و پاکستان رقابت خواهد کرد.

مدت کوتاهی پس از تهاجم روسیه به اوکراین، رئیس‌جمهور وقت کره جنوبی با افتخار اعلام کرد که تا سال ۲۰۲۷ کشورش با سهم ۵ درصدی از بازار، به چهارمین صادرکننده بزرگ اسلحه در جهان تبدیل خواهد شد. این به نظر بلندپروازانه می‌رسد. در سال ۲۰۲۲ فروش آن به ۱۷.۳ میلیارد دلار رسید؛ امسال انتظار صادراتی حدود ۲۳ میلیارد دلار را دارد. رقابت قرار است شدیدتر شود. نشانه‌های اولیه از «فرار مغزها»ی مهندسان ماهر کره‌ای و ترکیه‌ای به شرکت‌های غربی با دستمزدهای بهتر وجود دارد. دولت‌هایی که با کمبود نقدینگی مواجه هستند ممکن است پولشان تمام شود: آقای لی معتقد است که کره جنوبی برای حفظ رقابت‌پذیری باید سهم تحقیق و توسعه در بودجه دفاعی را از ۱۷-۱۸ درصد به ۲۰-۲۳ درصد افزایش دهد. و دسترسی به فناوری‌های پیشرفته محدود است: تولید جنگنده‌های ساخت کره که لهستان سفارش داده، به دلیل اینکه آمریکا هنوز صادرات برخی قطعات را تأیید نکرده، متوقف شده است. ترکیه هنوز از پروژه‌های مشترک بزرگ غربی مانند اف-۳۵ محروم است. حتی روسیه نیز ممکن است به بازی بازگردد. با این حال، برای مدعیان جدید در مسابقه تسلیحاتی جهانی که در حال تشدید است، بلندپروازی منطقی به نظر می‌رسد.