روزنامه فایننشال تایمز : «چگونه مواد معدنی حیاتی به نقطه اشتعال در جنگ تجاری آمریکا و چین تبدیل شدند» | ۴ اردیبهشت ۱۴۰۴

پاسخ پکن به تعرفه‌های دونالد ترامپ، نبرد برای کنترل عرضه کالاهای حیاتی برای بخش‌های با فناوری پیشرفته را تشدید می‌کند

هری دمپسی در توکیو، کامیلا هاجسون در لندن و جیمی اسمیت در آرکانزاس

جنگ تجاری دونالد ترامپ با چین، نبرد برای کنترل بازار مواد معدنی حیاتی را که در محصولاتی از وسایل نقلیه الکتریکی گرفته تا آیفون‌ها و سخت‌افزارهای نظامی ضروری هستند – و موقعیت غالب پکن در آن را برجسته کرده – تشدید کرده است.

پاسخ چین به تعرفه‌های تنبیهی رئیس جمهور ایالات متحده، اعمال کنترل بر صادرات گروهی از عناصر در دسته عناصر خاکی کمیاب بود که باعث ایجاد ترس در شرکت‌های غربی، مانند خودروسازان آمریکایی، شد که به آن‌ها وابسته هستند.

ترامپ با دستور تحقیق در مورد خطرات امنیتی ناشی از اتکای آمریکا به مواد معدنی حیاتی وارداتی – فرآیندی که معمولاً منجر به تعرفه‌های گسترده می‌شود – پاسخ داد. این رویارویی، سال‌ها تلاش برای ایجاد زنجیره‌های تأمین پیچیده و در عین حال شکننده در مواد معدنی حیاتی را که در سراسر جهان گسترده شده‌اند، و چالشی را که غرب برای رهایی از چنگال چین با آن روبرو است، تهدید می‌کند.

مواد معدنی حیاتی و عناصر خاکی کمیاب چه هستند؟

مواد معدنی حیاتی به طور سنتی به کالاهایی مانند قلع، نیکل و کبالت اطلاق می‌شد که برای بخش دفاعی حیاتی بودند. اما اکنون مجموعه گسترده‌تری از مواد به دلیل اهمیتشان در طیف وسیعی از صنایع با فناوری پیشرفته از جمله انرژی پاک، نیمه‌هادی‌ها و سایر فناوری‌های پیشرفته، و همچنین خطر بالاتر اختلال در عرضه به دلیل تسلط یک کشور واحد بر استخراج یا فرآوری – در بسیاری موارد، چین – به عنوان حیاتی برچسب‌گذاری می‌شوند.

اتحادیه اروپا بیش از ۳۰ ماده را به دلیل اهمیت اقتصادی و ریسک عرضه آن‌ها تعیین کرده است، در حالی که دستور اجرایی ترامپ به لیست گسترده‌تری از حدود ۵۰ ماده، از جمله روی و لیتیوم، اعمال شد.

عناصر خاکی کمیاب مانند دیسپروزیم، تربیوم و ایتریم گروه کوچکتری از ۱۷ عنصر هستند که – علیرغم نامشان – نسبتاً فراوان هستند، اگرچه استخراج آن‌ها به دلیل غلظت پایینشان اغلب دشوار است. آن‌ها همچنین تمایل دارند با هم دسته‌بندی شوند، که جداسازی یکی از دیگری را چالش‌برانگیز و پرهزینه می‌کند.

خواص مغناطیسی، لومینسانس و کاتالیزوری عناصر خاکی کمیاب، آن‌ها را برای آهنرباهای قدرتمند مورد استفاده در موتورها، توربین‌های بادی و الکترونیک، و همچنین لیزرهای مورد استفاده در موشک‌ها و مبدل‌های کاتالیزوری، ضروری می‌سازد.

چرا آن‌ها اینقدر مهم هستند؟

همانطور که زغال سنگ به زیربنای امپراتوری بریتانیا کمک کرد و ایالات متحده بر پایه‌ی سوخت‌های فسیلی فراوان به برتری رسید، نبرد برای کنترل عرضه مواد معدنی حیاتی یک مرز جدید است. فناوری‌های مدرن مانند نیمه‌هادی‌ها، پهپادها و وسایل نقلیه الکتریکی به مواد معدنی حیاتی متکی هستند و تسلط در این بخش‌ها به طور فزاینده‌ای برتری اقتصادی و نظامی جهانی را تعریف خواهد کرد.

کارشناسان می‌گویند، تصمیم چین، که سال‌ها صرف ایجاد موقعیت بازار خود کرده است، برای حرکت به سمت سیستم صدور مجوز برای کنترل جریان عناصر خاکی کمیاب، پتانسیل ایجاد اختلال گسترده را دارد، اگرچه هنوز مشخص نیست که در عمل چگونه پیش خواهد رفت.

توماس کرومر، نویسنده وبلاگ Rare Earth Observer، گفت که عناصر خاکی کمیاب موجود در لیست محدود شده چین، آن‌هایی بودند که پکن تقریباً تسلط کاملی بر آن‌ها داشت، و انتخاب شده بودند «تا حداکثر تأثیر را بر مجتمع نظامی-صنعتی آمریکا داشته باشند.»

یک سوال با اجرای رژیم جدید صدور مجوز، میزان ذخایر نگهداری شده توسط کشورهای غربی و شرکت‌ها است. نگهداری موجودی چند ساله برای مواد معدنی حیاتی بی‌سابقه نیست، زیرا مقادیر می‌توانند کوچک باشند. آیونوت لازار، مشاور گروه تحلیل کالاها CRU، گفت که دو ماه طول می‌کشد تا اثرات محدودیت‌ها به کاربران برسد و طیف وسیعی از صنایع را در حالت تعلیق قرار می‌دهد.

چین در کجا بیشترین تسلط را دارد؟

چین با اختلاف زیاد بازیگر اصلی در سراسر بخش مواد معدنی حیاتی است، اما تسلط آن اغلب بر به اصطلاح میان‌دستی – پالایش و فرآوری فلزات – قوی‌تر از خود استخراج معدن است.

دیوید مریمن، مدیر تحقیقات در مشاوره Project Blue، گفت که پکن محدودیت‌های صادراتی را بر عناصر خاکی کمیاب خاصی که هدف قرار داده بود اعمال کرد زیرا «بیشترین کنترل را بر عرضه جهانی این عناصر» داشت و پتانسیل حداکثر اختلال را ایجاد می‌کرد.

مریمن گفت، علاوه بر اینکه این اقدام یک تاکتیک مذاکره در جنگ تجاری رو به تشدید چین و ایالات متحده است، به محافظت از تولیدکنندگان داخلی آهنربای چین کمک می‌کند و در عین حال رقابت‌پذیری ایالات متحده در خودروهای الکتریکی، الکترونیک و محاسبات را تضعیف می‌کند.

سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده در ماه مارس اعلام کرد که چین تولید ۳۰ ماده از ۴۴ ماده معدنی حیاتی، از آرسنیک گرفته تا تنگستن را رهبری می‌کند. در مطالعه قبلی، گفته بود موادی که تصور می‌شود بالاترین ریسک عرضه را دارند، گالیوم، حیاتی برای نیمه‌هادی‌ها و عینک‌های دید در شب؛ کبالت، فلز هوافضا و باتری؛ و نئودیمیم، یک عنصر خاکی کمیاب «سبک» مورد استفاده در آهنرباهای دائمی هستند.

سر میک دیویس، رئیس سابق Xstrata که رهبری Vision Blue Resources، یک سرمایه‌گذار مواد معدنی حیاتی را بر عهده دارد، در کنفرانسی در واشنگتن این ماه گفت که پکن به دلیل سرمایه‌گذاری‌هایش در فرآوری در داخل مرزهای خود، یک مزیت استراتژیک و رقابتی دارد. او گفت: «غرب، اروپا، ایالات متحده در حالی که این اتفاق می‌افتاد، خواب بودند.»

پکن همچنان به چه کسی متکی است؟

این به ماده معدنی بستگی دارد. در برخی موارد، چین تقریباً خودکفا است. به عنوان مثال، چین در سال ۲۰۲۳ بیش از سه چهارم گرافیت جهان را استخراج کرد، ماده اصلی مورد استفاده در آند باتری.

اما پکن همچنین برای تأمین منابع معدنی در خارج از کشور، گاهی در ازای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، سرمایه‌گذاری زیادی کرده است. این کشور اتکای خود را به همسایه خود میانمار برای عناصر خاکی کمیاب سنگین افزایش داده است، زیرا منابع داخلی کاهش یافته اما همچنان به مواد اولیه برای ورود به کارخانه‌های جداسازی و پالایش خود نیاز دارد.

یک کارخانه گرافیت در ماشاان، چین © مایکل رابینسون چاوز/واشنگتن پست از طریق گتی ایمجز

آفریقای جنوبی فلزات گرانبهایی مانند پلاتین و رودیوم مورد استفاده در مبدل‌های کاتالیزوری و پیل‌های سوختی هیدروژنی را تأمین می‌کند که توسط Anglo American Platinum رهبری می‌شود. گروه‌های چینی Zijin Mining، Huayou Cobalt و CMOC نیز معادنی را در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین خریداری کرده‌اند که لیتیوم، نیکل و کبالت، همگی فلزات مهم باتری، تولید می‌کنند.

آیا ایالات متحده می‌تواند منابع جایگزین را تأمین کند؟

ایجاد زیرساخت مواد معدنی حیاتی برای اینکه ایالات متحده بتواند چین را دور بزند، سال‌ها طول می‌کشد، زیرا شرکت‌ها باید مراحل تحقیقاتی طولانی، فرآیندهای صدور مجوز و ساخت و ساز را طی کنند.

با این حال، اختلالات بازار و قیمت‌های بالاتر می‌تواند در نهایت برای تنوع بخشیدن به زنجیره‌های تأمین خوب باشد، زیرا معادن و تأسیسات فرآوری جدید با قیمت‌های بالاتر قابل سرمایه‌گذاری‌تر خواهند بود.

ویلیس توماس، رئیس بخش مشاوره تحلیلگر کالاها CRU، گفت: «این ساده نیست.» او افزود: «دو سال طول می‌کشد تا هرگونه کمبود واقعی عرضه برطرف شود.»

سرمایه‌گذاران ممکن است در تأمین مالی پروژه‌های جدید تردید کنند، زیرا چین توانایی کاهش قیمت‌ها را با افزایش تولید و اشباع بازار دارد.

پیچیدگی دیگر این است که مواد معدنی حیاتی بسیار تخصصی هستند و اغلب بر اساس مشخصات مشتری ساخته می‌شوند.

کارشناسان معتقدند که مکانیسم‌های حمایتی بلندمدت دولت مانند تأمین مالی ترجیحی، و همچنین ذخایر مواد خام از کشورهایی غیر از چین، برای ایجاد یک زنجیره تأمین مستقل مورد نیاز است.

با این حال، آن‌ها هشدار دادند که تحقیقات مواد معدنی حیاتی ایالات متحده و روابط رو به وخامت این کشور با کانادا – یک ابرقدرت مواد معدنی – می‌تواند تلاش‌های بین‌المللی برای تنوع بخشیدن به زنجیره‌های تأمین مواد معدنی حیاتی را خنثی کند.

تیموتی پوکو، مدیر کالاها در گروه اوراسیا، یک مشاوره ریسک سیاسی، گفت: «بسیاری از آنچه در سیاست ترامپ می‌بینید، به طور بالقوه خود-تخریب‌گر است.» او افزود: «به ویژه اثرات موجی ناشی از نحوه مدیریت تجارت توسط او.»