اندیشکده موسسه لووی : «روابط استرالیا و اندونزی: از دیدگاه جسورانه کیتینگ تا عمل‌گرایی محتاطانه آلبانیزی» | ۱ خرداد ۱۴۰۴
مقایسه رویکرد نخست‌وزیران استرالیا به اندونزی در طول سه دهه، از جسارت کیتینگ تا عمل‌گرایی آلبانیزی، و بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو.
⏳ مدت زمان مطالعه: ۶ دقیقه | ✏️ ناشر/نویسنده: موسسه لووی/گرگ ارل | 📅 تاریخ: ۲۲ مه ۲۰۲۵ / ۱ خرداد ۱۴۰۴
⚠️ هشدار: بازنشر این مقاله با هدف ارائه دیدگاه‌های متنوع صورت گرفته و به معنای تأیید یا پذیرش مسئولیت دیدگاه‌های مطرح‌شده نیست.
نوشته گرگ ارل
بازگشت به آینده
اکنون کمی بیش از ۳۰ سال از زمانی می‌گذرد که پل کیتینگ، نخست‌وزیر وقت، با اظهاراتی که در جامعه روابط بین‌الملل سروصدای زیادی به پا کرد، اعلام نمود: «هیچ کشوری برای استرالیا مهم‌تر از اندونزی نیست.»
بنابراین، با جانشین او، آنتونی آلبانیزی، که چندین دوره بعد روی کار آمده و هفته گذشته با ورود به جاکارتا به نوعی با بیانی پرطمطراق اعلام کرد، چه باید کرد:
«من اینجا در اندونزی هستم زیرا هیچ رابطه‌ای برای استرالیا مهم‌تر از این رابطه نیست.»
این زبان سلسله مراتبی در طول سال‌ها با فراز و نشیب‌های مختلف در روابط تغییر کرده است. بنابراین، قطعاً مثبت است که اکنون در واژگان دیپلماتیک استرالیا جای گرفته است. پیتر داتون، رهبر سابق اپوزیسیون، این موضوع را پیش از انتخابات در موسسه لووی نشان داد، زمانی که اندونزی را «مقدس» خواند، هرچند با بیان اینکه در صورت انتخاب شدن به عنوان نخست‌وزیر، پیش از جاکارتا از واشنگتن بازدید خواهد کرد، این سلسله مراتب را به چالش کشید.
با این حال، این واقعیت که آلبانیزی هنوز هم پس از این همه مدت مجبور به نقل قول از کیتینگ بود، چیزی در مورد اینکه چگونه این ایده هنوز چندان گسترده نیست، بیان می‌کند.
در واقع، با مقایسه سخنان کیتینگ که از دو سفر به اندونزی در سال ۱۹۹۴ الهام گرفته شده بود با سفر بی‌سابقه دوره دوم آلبانیزی به جاکارتا به عنوان اولین سفر خارجی، شباهت‌های شگفت‌انگیزی آشکار می‌شود.
این سخنان کیتینگ در مورد افزایش تماس‌های اقتصادی است:
«سه ماه پیش، من برنامه استرالیا امروز اندونزی ۹۴ را راه‌اندازی کردم… امروز ما بخش اصلی این برنامه، یعنی این مجمع تجارت و سرمایه‌گذاری را راه‌اندازی می‌کنیم که در آینده ممکن است به عنوان نقطه عطفی در روابط بین دو کشور ما تلقی شود.»
و این هم نسخه مدرن از آلبانیزی:
«تصادفی نیست که من دو سال پیش «سرمایه‌گذاری شده: استراتژی اقتصادی استرالیا برای آسیای جنوب شرقی تا سال ۲۰۴۰» را اینجا در جاکارتا راه‌اندازی کردم. این منطقه سریع‌ترین رشد را در تاریخ بشر دارد و اندونزی در مرکز این رشد قرار دارد.»
در واقع، کیتینگ با سبک خاص خود، واقعاً در حال گسترش مرزهای روابط بود. اما او همچنین ریسک‌هایی را نیز متحمل می‌شد. این امر زمانی آشکار شد که توافقنامه امنیتی ۱۹۹۶ او بین استرالیا و اندونزی در بحبوحه تنش‌های تیمور در سال ۱۹۹۹ به سرعت از هم پاشید. آلبانیزی محتاط‌تر به نظر می‌رسد، علی‌رغم اینکه در یکی از باثبات‌ترین و پربارترین دوره‌های روابط دیپلماتیک دوجانبه در قدرت است. این شاید منعکس کننده برخی از امیدهای بربادرفته و درس‌های سخت از دوره کیتینگ باشد.
تناقضی بین وجود فرصت‌های بسیار بیشتر برای همکاری دوجانبه در این روزها وجود دارد، اما اندونزی همچنین شرکای بالقوه بیشتری دارد.
این سخنان کیتینگ در مورد امنیت است که با لحنی پیشگویانه اعلام می‌کند: «ظهور دولت نظم نوین پرزیدنت سوهارتو… تنها مفیدترین تحول استراتژیکی بود که در ۳۰ سال گذشته بر استرالیا و منطقه آن تأثیر گذاشته است.» در همین حال آلبانیزی به سادگی می‌گوید این رابطه «برای دفاع و امنیت ما، برای آینده اقتصادی ما و برای منطقه مهم است.»
اما احتیاط در تلاش‌های نخست‌وزیر برای تقویت یکپارچگی اقتصادی بیشتر مشهود است. جایی که کیتینگ تبلیغ می‌کرد:
«این رابطه در همه جهات در حال رشد است. حداقل از دیدگاه استرالیا، به سختی می‌توان به یک رابطه دوجانبه واحد فکر کرد که در آن این همه اتفاق در حال وقوع باشد.»
با این حال، پس از گزارش‌ها، هیئت‌ها و طرح‌های مختلف وزرا در سال‌های پس از آن، این به آلبانیزی واگذار شد تا هشدار دهد:
«برای تبدیل پتانسیل فوق‌العاده به پیشرفت ملموس، همه ما – دولت، تجارت، جامعه مدنی – باید تعامل و جاه‌طلبی بیشتری از خود نشان دهیم.»
همه برای یکی
یک دلیل آشکار برای تغییر لفاظی نخست‌وزیر وجود دارد. تناقضی بین وجود فرصت‌های بسیار بیشتر برای همکاری دوجانبه در این روزها وجود دارد، اما اندونزی همچنین با صعود در رده‌بندی اقتصادی جهانی، شرکای بالقوه بیشتری دارد. اندونزی چندین سال پیش از نظر تولید ناخالص داخلی بر اساس برابری قدرت خرید از استرالیا پیشی گرفت و اکنون نیز در حال نزدیک شدن به بزرگتر بودن از نظر بازار است. این یک نقطه عطف نمادین برای استرالیا در آسیا خواهد بود.
سه رئیس‌جمهور اخیر اندونزی، صورت‌بندی‌های مختلفی از این ایده را پذیرفته‌اند که این کشور آرزوی داشتن دوستان بسیار و دشمنان اندک را دارد. و استرالیا مجبور بوده است خود را با این لفاظی که در طول سال گذشته به سه روش مختلف اجرا شده است، وفق دهد.
نخست در امنیت. صرف نظر از اینکه دقیقاً چه گفتگویی بین روسیه و اندونزی در مورد دسترسی هواپیماهای جنگی روسیه به این کشور صورت گرفته است، اندونزی (مانند هند) روابط عادی خود را با روسیه ولادیمیر پوتین در زمانی که نخست‌وزیران استرالیا زبان انتقادی خود را علیه مسکو تشدید می‌کردند، حفظ کرده است.
سپس، در اقتصاد، دولت آلبانیزی به سرعت خود را در خط مقدم حمایت از پیوستن اندونزی به باشگاه کشورهای ثروتمند در سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) در سال گذشته قرار داد، و در واقع تلاش کرد اندونزی را به سمت انتهای غربی پارادایم گسست ژئواکونومیک سوق دهد. با این حال، اندونزی در مواجهه با الزامات طولانی و بوروکراتیک ورود به OECD، تحت ریاست جمهوری پرابوو سوبیانتو، فعال در سیاست خارجی، ابتدا به صفوف گروه به اصطلاح ضدغربی بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی به علاوه دیگران) پیوست.
سپس، هفته گذشته، به نظر می‌رسید آلبانیزی در مورد چگونگی برخورد با جدیدترین تلاش اندونزی برای استفاده از نفوذ اقتصادی رو به رشد خود برای مطالبه جایگاهی در میز بالای دیگری با الزامات ورودی بازار آزاد سابقاً سختگیرانه در توافقنامه جامع و پیشرو برای مشارکت ترانس پاسیفیک (CPTPP) تغییر عقیده سریعی داده است. نخست‌وزیر که پنجشنبه گذشته وارد جاکارتا شد، در مورد عضویت اندونزی در CPTPP تجارت آزاد، موضعی کاملاً بی‌تفاوت اتخاذ کرد و اعلام نمود که «نحوه کار CPTPP این است که باید با اجماع باشد. کشورها می‌توانند درخواست دهند و سپس این موضوع به عنوان بخشی از یک فرآیند بررسی می‌شود.» این همان نوع زبانی است که استرالیا برای جلوگیری از گرفتار شدن در کارزار چین/تایوان برای پیوستن به این گروه استفاده می‌کند.
اما لحظاتی پس از ملاقات با پرابوو در همان روز، آلبانیزی یک همسفر بدون محدودیت قوانین بود. نخست‌وزیر با اشتیاق اعلام کرد: «و من به شما جناب رئیس‌جمهور اطمینان می‌دهم که استرالیا از پیوستن شما به OECD و همچنین الحاق شما به CPTPP حمایت می‌کند.»
عجیب است که این حمایت از CPTPP، با این حال، به بیانیه مشترک رهبران که احتمالاً از قبل آماده شده بود، راه پیدا نکرد.
پاس‌های بیمارستانی
یکی از قابل توجه‌ترین جنبه‌های آن بیانیه مشترک، زبان به‌ویژه ملایم در مورد همکاری‌ای بود که اولین دیدارهای آلبانیزی در جاکارتا با رئیس‌جمهور سابق جوکو ویدودو در سال ۲۰۲۲ را برانگیخت – زنجیره‌های تأمین باتری و خودروهای الکتریکی.
در آن زمان، ویدودو پیشنهاد جسورانه‌ای برای دسترسی ممتاز به لیتیوم استرالیا برای تکمیل ذخایر عظیم نیکل کشورش و در نتیجه تضمین جاه‌طلبی‌های صنعت خودروهای الکتریکی (EV) اندونزی ارائه کرد. این به عنوان نمونه کاملی از آنچه اندونزیایی‌ها آن را یک رابطه اقتصادی دوجانبه «نیروگاه» می‌نامند، تلقی شد، جایی که اندونزی منابع استرالیا را به محصولات مصرفی تبدیل می‌کند. با این حال، این با جاه‌طلبی‌های دولت جدید کارگر برای جاه‌طلبی‌های خود برای فرآوری مجدد مواد معدنی حیاتی مانند لیتیوم و تولید باتری در تضاد بود. مداخلات بازار نیکل اندونزی همکاری را حتی دشوارتر کرد.
همانطور که رابرت واکر و هیلمن پالائون، تحلیلگران موسسه لووی، مشاهده کرده‌اند، همکاری در زمینه مواد معدنی حیاتی «به سرعت در حال تبدیل شدن به محور تصور اندونزی از تعاملات اقتصادی آینده بین دو کشور است». اما بیانیه مشترک رهبران نشان می‌دهد که پیشرفت پس از چندین سال اغراق از هر دو طرف، هنوز بسیار اندک است و به مقامات می‌گوید «به همکاری با یکدیگر برای تقویت همکاری‌های سودمند متقابل ادامه دهند».
یکی از قابل توجه‌ترین جنبه‌های آن بیانیه مشترک، زبان به‌ویژه ملایم در مورد همکاری‌ای بود که اولین دیدارهای آلبانیزی در جاکارتا با رئیس‌جمهور سابق جوکو ویدودو در سال ۲۰۲۲ را برانگیخت.
همچنین در طول این بازدید، اشاره چندانی به نقش پیشروی صندوق‌های بازنشستگی صنعتی همسو با حزب کارگر در تضمین به نوعی سرمایه‌گذاری استرالیا در اندونزی نشد یا اصلاً اشاره‌ای نشد. این یک موضوع کلیدی در اولین بازدید آلبانیزی در سال ۲۰۲۲ بود، زمانی که نخست‌وزیر تازه به قدرت رسیده، عملاً به این صندوق‌ها دستور داد تا در یک مأموریت تجاری به جاکارتا برای شروع سرمایه‌گذاری شرکت کنند. همانطور که قبلاً در اینجا اشاره کردیم، این موضوع ظاهراً اکنون به حاشیه رانده شده است زیرا همین صندوق‌ها در عوض به یک طرح روابط عمومی دیپلماسی اقتصادی جایگزین برای جلب نظر دولت ترامپ پیوسته‌اند.
و در نمایشی دیگر از اینکه اندونزی واقعاً تعیین‌کننده قیمت در این رابطه است، دولت استرالیا به همسویی با علاقه جدید اندونزی به صندوق‌های ثروت ملی روی آورده است. این کشور از پیوستن دانانتارا به باشگاه صندوق‌های ثروت ملی جهانی حمایت می‌کند و با صندوق آینده استرالیا ارتباط برقرار می‌کند.
علی‌رغم این پیچ و خم‌ها، این واقعیت که پیشرفت‌های آموزش عالی در چند سال گذشته – که نمونه بارز آن پردیس دانشگاه موناش در جاکارتا است – به سرعت تحت‌الشعاع سرمایه‌گذاری‌های حوزه بهداشت و درمان قرار گرفته‌اند، گویای فرصت‌های بیشتر برای یکپارچگی است. و بنابراین، در این بیانیه به سرمایه‌گذاری‌های بیمارستانی استرالیا در کالیمانتان و بالی به عنوان کمکی به برنامه تحول سلامت اندونزی، که پرابوو آن را از آن خود کرده است، اشاره شده است.
زبان تداعی‌گر پل کیتینگ در اوت ۱۹۹۴ در مورد «منطق قانع‌کننده جغرافیای ما و توسعه اقتصادی ما» که «به گشودن هر چه بیشتر زمینه‌های همکاری ادامه می‌دهد» امروز بیش از هر زمان دیگری صادق است.
اما فراز و نشیب‌های این همکاری تنها در طول دوره کوتاه دولت آلبانیزی، صحت گفته رئیس‌جمهور سابق سوسیلو بامبانگ یودهویونو در مورد روابط خوب کشورش با ایسلند را تأیید می‌کند: «ما آنقدر از هم دور هستیم که هیچ وجه اشتراکی نداریم و بنابراین رابطه ما عالی است.»
”
