مجله دیپلمات: «عصر جدید تجارت جهانی: مرکانتیلیسم تهاجمی نوین» | ۱۱ اسفند ۱۴۰۳
چرخش سیاست‌های تجاری آمریکا و چین؛ از تجارت آزاد به سوی مرکانتیلیسم تهاجمی.
⏳مدت زمان مطالعه: ۵ دقیقه | ✏️ناشر/نویسنده: دیپلمات / راج بالا | 📅 تاریخ: ۱ مارس ۲۰۲۵ / ۱۱ اسفند ۱۴۰۳
⚠️ هشدار: بازنشر این مقاله با هدف ارائه دیدگاه‌های متنوع صورت گرفته و به معنای تأیید یا پذیرش مسئولیت دیدگاه‌های مطرح‌شده نیست.
—عصر جدید تجارت جهانی: مرکانتیلیسم تهاجمی نوین
چرخش پارادایم تجارت بین‌الملل از تجارت آزاد به سوی مرکانتیلیسم تهاجمی
تجارت بین‌الملل، با ایالات متحده و چین در صدر، در حال تجربه چرخشی پارادایمیک است که از تجارت آزاد دور شده و به سمت شکلی تهاجمی از مرکانتیلیسم نوین حرکت می‌کند.
یادگیری نوعی از تشخیص الگوها است؛ دیدن یک تصویر قبل از آن که همه نقاط تشکیل‌دهنده آن به وضوح به هم متصل شوند. الگوی ایجاد شده توسط رویدادهای تجاری بین‌المللی در طول هشت سال بین دو مراسم تحلیف رئیس‌جمهور آمریکا، از ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۵، چیست؟
سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ و بایدن
نخست، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، تعرفه‌هایی ۲۵ درصدی بر کالاهای چینی تحت بخش ۳۰۱ قانون تجارت ۱۹۷۴ اعمال کرد. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، این تعرفه‌ها را حفظ کرد و برخی از آن‌ها را حتی تا ۱۰۰ درصد افزایش داد.
دوم، بایدن کنترل‌های صادراتی بر فناوری‌های حساس، از جمله نیمه‌هادی‌های پیشرفته را سخت‌تر کرد. جمهوری خلق چین در پاسخ به آن، محدودیت‌هایی بر صادرات عناصر کمیاب به آمریکا اعمال کرد.
آمریکا اول یا حمایت از کارگران؟
سوم، ترامپ در دوره‌های اول و دوم ریاست جمهوری خود به سیاست “آمریکا اول” در تجارت پایبند بود؛ در حالی که بایدن این سیاست را با عنوان “سیاست تجاری حامی کارگران” تلطیف کرد. در بزرگ‌ترین تفاوت بین این دو، بایدن به جای خروج ترامپ از توافق تجاری مشارکت ترانس-پاسیفیک (TPP)، به سراغ چارچوب اقتصادی هند و اقیانوسیه (IPEF) رفت.
تهدیدهای تعرفه‌ای گسترده
چهارم، در جریان کمپین انتخابات ۲۰۲۴، ترامپ تهدید به اعمال تعرفه‌های اضافی ۱۰ درصدی، یا حتی ۱۰۰ تا ۲۰۰ درصدی، بر کالاهای چینی کرد و همچنین تهدید کرد که بر کالاهای کانادا و مکزیک تعرفه‌های ۲۵ درصدی اعمال خواهد کرد، اگر آن‌ها مرزهای خود را علیه فنتانیل و مهاجران غیرقانونی کنترل نکنند.
او همچنین پیشنهاد تعرفه‌ای عمومی بین ۱۰ تا ۶۰ درصدی بر کالاهای همه کشورها را مطرح کرد. در پاسخ، شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، و کلودیا شینباوم، رئیس‌جمهور مکزیک، تهدید به اعمال تعرفه‌های تلافی‌جویانه بر کالاهای ساخت آمریکا کردند.
سازمان تجارت جهانی؛ یک نهاد ناتوان
پنجم، در طول این آشفتگی‌ها، سازمان تجارت جهانی (WTO) که ۱۶۶ عضو دارد، همچنان یک نهاد بی‌اثر بوده است. “دیوان عالی” آن (نهاد استیناف) به دلیل مخالفت آمریکا با همه نامزدها برای جایگزینی اعضای بازنشسته، به‌طور کامل فلج شده است. در نتیجه، این نهاد بزرگ تجاری جهان عملاً در اجرای قواعد بنیادی خود که تجارت آزاد را ترویج می‌دهند، ناتوان بوده است.
قواعدی که از زمان موافقت‌نامه عمومی تعرفه‌ها و تجارت (GATT) باقی مانده‌اند، اکنون به‌طور گسترده‌ای نقض می‌شوند، بدون آن که هیچ مرجع بین‌المللی توانایی مقابله با آن را داشته باشد.
تهدیدهای تعرفه‌ای جدید
اضافه بر این نقاط، رویدادهای دراماتیک اواخر ژانویه و اوایل فوریه ۲۰۲۵ شامل تهدید به اعمال تعرفه ۲۵ درصدی بر همه فولاد و آلومینیوم از همه کشورها، تهدید به اعمال تعرفه‌های متقابل بر همه کالاها، و اعمال تعرفه‌های بخشی بر خودرو، تراشه، چوب و داروها بود.
این تهدیدها همچنین شامل مقابله با مالیات‌های خدمات دیجیتال کشورهای دیگر از طریق اعمال تعرفه‌های تلافی‌جویانه و اعمال تعرفه ۱۰ درصدی بر همه کالاهای چینی می‌شد.
مرکانتیلیسم تهاجمی؛ الگویی جدید در تجارت جهانی
الگویی که این نقاط را به هم متصل می‌کند، “مرکانتیلیسم تهاجمی” است. تصویری که شکل می‌گیرد، نشان‌دهنده چرخشی پارادایمیک در نظریه و عمل تجارت جهانی است؛ از تمایل به تجارت آزاد، با تحملی برای تجارت مدیریت‌شده، به سمت پذیرش حمایت‌گرایی که با توجیه امنیت ملی تقویت می‌شود.
دیگر تجارت به معنای گشودگی اقتصادی با هدف ایجاد هارمونی میان ملت‌ها نیست. اکنون، از دیدگاه آمریکا، تجارت به معنای مقابله با “دیگران” است—یعنی چین—برای تداوم برتری ایالات متحده پس از جنگ جهانی دوم.
آینده تجارت جهانی
در روایت پسااستعماری جمهوری خلق چین، تجارت یک ابزار استثمارگرانه است، همان‌طور که پس از جنگ‌های تریاک (۱۸۳۹-۱۸۴۲ و ۱۸۵۶-۱۸۶۰) بود. از این رو، برای آمریکا و چین به طور یکسان، تجارت فقط به معنای تجارت نیست و تعرفه‌ها فقط به معنای تعرفه‌ها نیستند.
تجارت شامل ابعاد زیادی فراتر از واردات و صادرات است و هدف نهایی آن رسیدن به یک “بندر امن” است که پرچم آن نه کارآیی است، نه دوستی و نه سخاوتمندی، بلکه امنیت ملی است. این پرچم می‌گوید: “مرکانتیلیسم تهاجمی”.
قدرت‌های میانی و کوچک چاره‌ای جز تقلید یا غرق شدن ندارند.
—
