خبرگزاری راشا تودی : «گزینه‌های غیردوگانه: چرا هند بین روسیه و آمریکا یکی را انتخاب نمی‌کند؟» | ۲۶ اسفند ۱۴۰۳
هند با تمرکز بر استقلال راهبردی و منافع ملی، حاضر نیست در رقابت میان روسیه و آمریکا، یکی را انتخاب کند.
⏳ مدت زمان مطالعه: ۹ دقیقه | ✏️ ناشر/نویسنده: RT / راکش شارما | 📅 تاریخ: ۱۶ مارس ۲۰۲۵ / ۲۶ اسفند ۱۴۰۳
⚠️ هشدار: بازنشر این مقاله با هدف ارائه دیدگاه‌های متنوع صورت گرفته و به معنای تأیید یا پذیرش مسئولیت دیدگاه‌های مطرح‌شده نیست.
دهلی‌نو روابط خود با مسکو را در راستای منافع ملی تعریف می‌کند، نه فشارهای واشنگتن
در حالی که برخی از کشورها روابط خود با دیگر قدرت‌ها را در قالب «با ما یا علیه ما» تعریف می‌کنند، هند مدت‌هاست مسیر متفاوتی را در پیش گرفته است. موضع سیاست خارجی دهلی‌نو مبتنی بر منافع ملی و استقلال راهبردی است، نه وابستگی به یک اردوگاه خاص. همین رویکرد است که توضیح می‌دهد چرا هند حاضر نیست در مواجهه میان روسیه و ایالات متحده، یکی را انتخاب کند.
برای بسیاری در غرب، رابطه گرم هند با روسیه در بحبوحه جنگ اوکراین قابل درک نیست. اما برای ناظران آگاه‌تر، این موضوع تازگی ندارد. تاریخ روابط هند و روسیه (و پیش‌تر اتحاد جماهیر شوروی) سرشار از همکاری‌های راهبردی، نظامی و اقتصادی است. مسکو در دوران جنگ سرد، یکی از معدود کشورهایی بود که با صراحت از مواضع هند در قبال کشمیر، چین و پاکستان حمایت می‌کرد. در مقابل، غرب عمدتاً یا بی‌تفاوت بود یا طرف رقیبان منطقه‌ای هند را گرفت.
این اعتماد تاریخی، پایه‌گذار روابطی شده که امروز نیز ادامه دارد. هند بخش بزرگی از تسلیحات خود را از روسیه تأمین می‌کند، از جمله جنگنده‌های سوخو، سامانه‌های دفاع هوایی S-400 و زیردریایی‌های دیزلی. علاوه بر آن، روسیه منبعی مهم برای واردات انرژی هند است؛ مسکو در بحبوحه تحریم‌های غرب، نفت ارزان‌قیمتی را به هند می‌فروشد که با آن پالایشگاه‌های هندی می‌توانند فرآورده‌هایی برای صادرات به بازارهای جهانی تولید کنند.
در سال ۲۰۲۴، تجارت دوجانبه بین هند و روسیه به حدود ۶۰ میلیارد دلار رسید—رقمی بی‌سابقه که بخش زیادی از آن مربوط به واردات نفت بود. این در حالی است که همکاری‌های علمی، فناورانه و آموزشی میان دو کشور نیز در حال گسترش است.
اما آنچه باعث پایداری این روابط شده، نه‌فقط منافع اقتصادی، بلکه درک مشترک از لزوم حفظ چندقطبی بودن جهان است. دهلی‌نو و مسکو هر دو از نظم جهانی‌ای که تنها بر اساس منافع غربی تعریف شود، ناراضی‌اند و تلاش می‌کنند صدای جنوب جهانی را بلندتر کنند.
سیاست متوازن هند
با وجود این نزدیکی با روسیه، هند روابط راهبردی نزدیکی نیز با ایالات متحده دارد. دهلی‌نو عضو گفت‌وگوهای چهارجانبه امنیتی موسوم به QUAD است—همراه با آمریکا، ژاپن و استرالیا—و در سال‌های اخیر همکاری‌های دفاعی، فناوری و اقتصادی خود با واشنگتن را به‌طور چشمگیری افزایش داده است. از خرید پهپادهای آمریکایی گرفته تا امضای توافق‌های فناورانه در حوزه تولید نیمه‌هادی‌ها و دفاع سایبری، روابط هند و آمریکا در حال گسترش است.
اما برخلاف برخی کشورها که ترجیح می‌دهند در یک محور ثابت باقی بمانند، هند بر اصل «استقلال راهبردی» تأکید دارد. این اصل به دهلی‌نو اجازه می‌دهد که با کشورهایی که ممکن است در تضاد با یکدیگر باشند، به‌طور همزمان روابط داشته باشد—تا جایی که این روابط در راستای منافع ملی هند تعریف شوند.
موضع هند در قبال جنگ اوکراین نیز بر همین مبناست. دهلی‌نو بارها اعلام کرده که خواهان پایان درگیری از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی است. در عین حال، هند از محکوم کردن صریح روسیه در مجامع بین‌المللی پرهیز کرده و به خرید نفت و تسلیحات از مسکو ادامه داده است.
غرب این موضع را «بی‌طرفی اخلاقی» می‌نامد، اما در منطق سیاست‌گذاران هندی، این موضع «واقع‌گرایانه» است. هند کشور همسایه‌ای به نام چین دارد که در حال رقابت فزاینده‌ای با آن است و هرگونه بر هم خوردن روابطش با روسیه ممکن است پکن را به تقویت بیشتر روابط با مسکو سوق دهد—اتفاقی که موازنه قوا را در آسیای مرکزی، اقیانوس هند و دیگر مناطق به‌زیان دهلی‌نو تغییر می‌دهد.
حفظ تعادل در رقابت‌های جهانی
از نگاه دهلی‌نو، دنیا به‌سمت ساختار چندقطبی در حال حرکت است و در چنین دنیایی، ائتلاف‌های منعطف و متغیر، جای اتحادهای سخت و ایدئولوژیک را می‌گیرند. هند می‌خواهد عضوی فعال در این نظم جدید باشد—نه صرفاً پیرو سیاست‌های واشنگتن یا مسکو.
نمونه‌ای از این رویکرد، عضویت همزمان هند در BRICS و سازمان همکاری شانگهای در کنار چین و روسیه از یک سو، و مشارکت فعال در QUAD و تعامل با کشورهای گروه هفت از سوی دیگر است.
دهلی‌نو همچنین تلاش کرده نقش واسط یا میانجی در برخی بحران‌های جهانی ایفا کند. برای نمونه، در نشست‌های مربوط به جنگ اوکراین، هند بارها خواستار برقراری گفت‌وگو میان طرفین شده و حتی پیشنهاد میزبانی مذاکرات صلح را مطرح کرده است.
این تلاش‌ها هم برای حفظ منافع ملی است و هم برای تثبیت موقعیت هند به‌عنوان کشوری مسئول، مستقل و متوازن در عرصه جهانی.
درس‌هایی برای جهان
موفقیت سیاست خارجی هند در حفظ تعادل میان قدرت‌های بزرگ، درس‌هایی برای دیگر کشورهای در حال توسعه دارد. در جهانی که تقابل‌های ژئوپلیتیکی در حال افزایش است، انتخاب صرف یکی از بلوک‌ها الزاماً به نفع کشورها نیست. رویکرد هند نشان می‌دهد که با دیپلماسی هوشمندانه، استقلال راهبردی، و تمرکز بر منافع ملی، می‌توان در عین همکاری با قدرت‌های رقیب، سیاستی متوازن و فعال را در پیش گرفت.
چنین رویکردی نه‌تنها از نظر اقتصادی و امنیتی مزایایی به همراه دارد، بلکه می‌تواند به ایفای نقش مؤثرتر در معماری نظم جهانی آینده نیز منجر شود. هند با تکیه بر این اصل، تلاش می‌کند همزمان با رشد اقتصادی و نظامی، نفوذ دیپلماتیک خود را نیز گسترش دهد—نه از طریق تکیه بر یکی از قدرت‌ها، بلکه از مسیر حرکت مستقل در جهت منافع و ارزش‌های ملی‌اش.
”
