تایمز اسرائیل: حمله دوحه، ضربه‌ای بزرگ به حماس و قطر و فرصتی برای اسرائیل… اگر موفق شده باشد | ۱۸ شهریور ۱۴۰۴

در جنگی که اسرائیل از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ علیه ایران و متحدانش به راه انداخته، الگویی از نابودی کامل رهبران دشمن را بنا نهاده است. سپتامبر گذشته، اسرائیل با کشتن حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، نیمی از شورای رهبری و فرماندهی ارشد نظامی آن، این گروه را شوکه کرد و به یک آتش‌بس تحقیرآمیز واداشت.

در حملات اولیه خود علیه ایران در ماه ژوئن، اسرائیل به سرعت چندین ژنرال ارشد و دانشمند هسته‌ای جمهوری اسلامی را از جمله سرلشکر حسین سلامی، فرمانده کل سپاه، و سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، از میان برداشت. دو هفته پیش، هواپیماهای اسرائیلی جلسه‌ای از کابینه حوثی‌ها در یمن را هدف قرار دادند و نخست‌وزیر و دیگر وزرای ارشد حوثی را کشتند. و در نوار غزه، تمام رهبران ارشد نظامی و غیرنظامی حماس در طول یک کارزار ۲۳ ماهه کشته شده‌اند.

هر یک از این عملیات‌ها دستاوردی است که کمتر کشوری می‌تواند رویای آن را داشته باشد. تکرار این عملیات‌ها در صدها مایل دورتر از خاک خود، امری بی‌سابقه است. به نظر می‌رسید تنها یک گروه از گزند بازوی بلند اسرائیل در امان بودند: رهبران سیاسی میلیاردر حماس در دوحه؛ همان مردان ریش‌خاکستری که در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، در حالی که تروریست‌های حماس هنوز در حال کشتار غیرنظامیان اسرائیلی در خانه‌هایشان بودند، در سجده شکر به زمین افتادند.

اسرائیل اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس، را هنگامی که در تهران بود هدف قرار داد. با این حال، همکاران او دلایل زیادی داشتند که تصور کنند تا زمانی که در خاک قطر هستند، دست‌نیافتنی خواهند بود. قطر از ثروت نفت و گاز خود برای گسترش قدرت نرم در سراسر غرب استفاده کرده است. این امارت میزبان بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در خاورمیانه است و مهم‌تر از همه، به عنوان میانجی اصلی عربی در مذاکرات غیرمستقیم بین اسرائیل و حماس بر سر توافق‌های آزادی گروگان‌ها عمل کرده است.

پایان صبر اسرائیل و حمله به دوحه

با امتناع حماس از آزادی گروگان‌ها بر اساس شرایط اسرائیل – و پس از یک تیراندازی تروریستی مرگبار در اورشلیم در روز دوشنبه و حمله‌ای مرگبار به یک تانک اسرائیلی در غزه در همان روز – صبر اسرائیل به سر آمد. روز سه‌شنبه، ظاهراً بدون اطلاع قبلی به دولت ترامپ، این کشور تجمعی از رهبران کلیدی حماس را در قطر هدف قرار داد. تا لحظه نگارش این مطلب، نتایج این حمله به طور قطعی مشخص نیست.

یوئل گوزانسکی، که قبلاً در شورای امنیت ملی اسرائیل کار می‌کرد و اکنون پژوهشگر موسسه مطالعات امنیت ملی در تل‌آویو است، گفت: «این یک رویداد بزرگ و تاریخی است.»

نگرانی برای گروگان‌ها

یک سوال فوری که فراتر از موفقیت حملات مطرح می‌شود، تأثیر آن بر تلاش‌ها برای دستیابی به توافق آزادی گروگان‌هاست. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، یک پیشنهاد جامع جدید به اسرائیل و حماس ارائه کرده بود و طبق گزارش‌ها، رهبران هدف قرار گرفته برای بحث در مورد این طرح گرد هم آمده بودند.

مقامات ناشناس اسرائیلی عصر سه‌شنبه به رسانه‌های عبری‌زبان می‌گفتند که کاخ سفید کمی قبل از حمله مطلع شده بود، اما سخنگوی مطبوعاتی ترامپ گفت که کاخ سفید از طریق ارتش آمریکا از آن باخبر شده و ترامپ حتی به قطر نیز اطلاع داده است. او گفت که این حمله در داخل خاک یک متحد قوی آمریکا «اهداف اسرائیل یا آمریکا را پیش نمی‌برد.»

مگر اینکه این بخشی از یک کارزار فریب دیگر آمریکا و اسرائیل باشد، ترامپ از این حمله و به خصوص محل آن خشمگین است، اما به نظر نمی‌رسد که قصد مجازات اسرائیل را داشته باشد. کاخ سفید اعلام کرد: «از بین بردن حماس، که از بدبختی ساکنان غزه سود برده‌اند، یک هدف ارزشمند است» و افزود که ترامپ معتقد است «این حادثه ناگوار می‌تواند فرصتی برای صلح باشد.»

این حمله در واقع می‌تواند راه را برای رهبران جدیدی در حماس باز کند که تمایل بیشتری به پایان جنگ و آزادی گروگان‌ها دارند، اگرچه در طول جنگ، این رهبران نظامی حماس در غزه بوده‌اند که موضعی متعصبانه‌تر اتخاذ کرده‌اند.

از سوی دیگر، اگر قطر تصمیم بگیرد که این راهی برای انتقام‌جویی از اسرائیل به دلیل نقض آشکار حاکمیتش است، می‌تواند گروگان‌ها را در خطر بیشتری قرار دهد. موران زگا، کارشناس منطقه خلیج فارس، گفت: «من عمیقاً نگران توانایی آنها برای انتقام‌جویی از ما از طریق گروگان‌ها هستم. این یکی از قوی‌ترین کارت‌های آنهاست.» او تأکید کرد: «اگر بخواهند انتقام دردناکی بگیرند و بدانند که این نقطه ضعف ماست، تا این حد بی‌رحم هستند.»

ضربه به قطر و فرصت برای مصر

حتی اگر قطر تا آنجا پیش نرود که حماس را برای آسیب رساندن به گروگان‌ها تحت فشار قرار دهد، می‌تواند به طرق دیگری به اسرائیل آسیب برساند، هرچند هیچ‌کدام نظامی نخواهد بود. این کشور نفوذ اقتصادی در غرب و کشورهای عربی همسایه اسرائیل دارد و می‌تواند در بلندمدت، آن کشورها را برای اتخاذ تدابیری علیه اسرائیل تحت فشار قرار دهد.

با این حال، توانایی قطر در کوتاه‌مدت محدود است. این کشور قابلیت‌های نظامی قابل توجهی ندارد و نباید از همسایگانش انتظار کمک داشته باشد. آنها پس از حمله بیانیه‌هایی صادر کرده و اشک تمساح ریختند، کاری که برای حفظ روند آشتی با قطر که در سال ۲۰۲۱ آغاز شد، ضروری است.

صرف نظر از واکنش قطر، این کشور ضربه بزرگی خورده است. قطری‌ها در حال تحکیم موقعیت خود به عنوان متحد ضروری آمریکا در خاورمیانه بوده‌اند. دوحه جو بایدن را به دست آورد و به نظر می‌رسید ترامپ را نیز مجذوب خود کرده است. زگا ارزیابی کرد: «یکی از شکست‌هایی که آنها در حال بررسی آن هستند این است که چگونه لابی آنها در واشنگتن نتوانست از این اقدام جلوگیری کند.»

حداقل، قطر ممکن است در آینده نزدیک در میانجیگری هرگونه تماس بین اسرائیل و حماس شرکت نکند. اسرائیل سعی خواهد کرد نشان دهد که گزینه‌های دیگری، به ویژه از طریق مصر، دارد. این کار آسان نخواهد بود. قاهره مشتاق بوده است که خود را به عنوان دارایی کلیدی غرب در منطقه نشان دهد و این فرصت را دارد تا ثابت کند می‌تواند از نزدیکی جغرافیایی به غزه و تماس‌های عمیق با چهره‌های نظامی حماس برای پایان دادن به درگیری استفاده کند. اسرائیل نیز از میانجیگری قطر انتقاد کرده و به نظر می‌رسد به نیات مصر بیشتر اعتماد دارد.

از سوی دیگر، با کنار رفتن قطر، مصر قدرت چانه‌زنی بسیار بیشتری با اسرائیل دارد و روابط تیره است. عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، احساس می‌کند که نتانیاهو به دلیل سرزنش علنی قاهره برای عدم مسدود کردن تونل‌های قاچاق به غزه، به او خیانت کرده است. در طول جنگ، مصر نگران بوده است که اسرائیل صدها هزار غزه‌ای را به سینا براند و حمایت وزرای اسرائیلی از ایده «مهاجرت داوطلبانه» تنها سوءظن‌ها را عمیق‌تر می‌کند.

یک فرصت برای نتانیاهو؟

بنابراین، اگر نتانیاهو خواهان همکاری کامل مصر است، باید امتیازاتی بدهد که برای او هزینه سیاسی خواهد داشت. اما اگر او واقعاً مایل به مقابله با وزرای تندرو خود، بتسلئل اسموتریچ و ایتامار بن گویر، باشد، می‌تواند یک فرصت تغییردهنده بازی را ببیند – البته اگر حملات دوحه موفق شده باشد.

گوزانسکی گفت: «این به بی‌بی [نتانیاهو] راهی برای پایین آمدن از نردبان می‌دهد زیرا به او یک دستاورد می‌دهد. این به او یک تصویر پیروزی می‌دهد و او قادر خواهد بود بگوید: ما عمل کردیم، ما حماس را از بین بردیم.»

در حال حاضر، گام‌های بعدی به نتیجه حمله بستگی دارد. اما اگر رهبری باقی‌مانده حماس از بین رفته باشد، فرصت‌های جدیدی برای نتانیاهو و ترامپ باز خواهد شد. حداقل به طور علنی، اهداف آنها همسو است. کاخ سفید عصر سه‌شنبه تأکید کرد که ترامپ خواهان بازگشت همه گروگان‌ها و پایان جنگ «اکنون» است. نتانیاهو نیز کمی قبل‌تر گفت که حمله در دوحه می‌تواند در را برای پایان جنگ، آینده‌ای بهتر برای غزه و احیای تلاش‌های عادی‌سازی منطقه‌ای باز کند.