رسانه وال استریت ژورنال : «القاعده رؤیاهای کنیا برای ایجاد قطب تجاری اقیانوس هند را نقش بر آب می‌کند» | ۱۹ فروردین ۱۴۰۴
حملات مداوم گروه تروریستی الشباب، پروژه ۲۵ میلیارد دلاری کریدور حمل‌ونقل و بندر لامو در کنیا را که قرار بود قطب تجاری جدیدی در اقیانوس هند باشد، با چالش جدی مواجه کرده است.
⏳ مدت زمان مطالعه: ۵ دقیقه | ✏️ ناشر/نویسنده: Wall Street Journal/Michael M. Phillips | 📅 تاریخ: ۲۰۲۵-۰۴-۰۸ / ۱۴۰۴-۰۱-۱۹
⚠️ هشدار: بازنشر این مقاله با هدف ارائه دیدگاه‌های متنوع صورت گرفته و به معنای تأیید یا پذیرش مسئولیت دیدگاه‌های مطرح‌شده نیست.
اختلال در پروژه جاه‌طلبانه کنیا توسط الشباب
لامو، کنیا — شبه‌نظامیان وابسته به القاعده، یکی از بلندپروازانه‌ترین طرح‌های زیربنایی آفریقا را مختل کرده و برنامه‌های کنیا برای تأسیس یک قطب تجاری منطقه‌ای نوین در حاشیه اقیانوس هند را به تعویق انداخته‌اند.
کنیا دهه‌ها در پی ایجاد یک کریدور اقتصادی ۲۵ میلیارد دلاری در مناطق شمالی کمتر توسعه‌یافته خود بوده است. این طرح شامل احداث جاده‌ها، خطوط ریلی و یک خط لوله انتقال نفت در نواری به عرض ۵۰۰ یارد است که بندر لامو را به کشورهای محصور در خشکی اتیوپی و سودان جنوبی متصل می‌کند.
با این حال، پیشرفت پروژه به‌شدت کند شده که دلیل عمده آن حملات گروه اسلام‌گرای خشن الشباب، مستقر در کشور همسایه سومالی، به کارگران راه‌سازی و نیروهای امنیتی در منطقه بوده است.
یوسف حسن عبدی، عضو کمیته امنیتی پارلمان کنیا، می‌گوید: «نه جاده مناسبی هست، نه راه‌آهن و نه خط لوله.» وی می‌افزاید: «بنابراین، این پروژه به یک فیل سفید (طرحی پرهزینه و بی‌فایده) تبدیل شده است.»
بندر لامو که توسط شرکت‌های چینی احداث شده، تقریباً متروکه است؛ تنها سه اسکله از ۲۳ اسکله برنامه‌ریزی‌شده تکمیل گردیده و محوطه وسیع کانتینری آن خالی از کانتینر است. از زمان افتتاح بندر در سال ۲۰۲۱ تا پایان سال گذشته میلادی، فقط دو کشتی باری ورودی در این بندر بار خود را تخلیه کرده‌اند. چند کشتی دیگر نیز محموله‌های خود را به شناورهای کوچک‌تر منتقل کرده‌اند تا سپس به مقصد نهایی یعنی مومباسا، بندری با عمق کمتر در جنوب سواحل اقیانوس هند، حمل شوند.
تقریباً کل ترافیک خروجی بندر شامل دام‌هایی نظیر گاو و گوسفندان نژاد مرینو و دورپر است که به بندر آورده شده و برای صادرات به عمان بارگیری می‌شوند؛ فعالیتی که با چشم‌انداز صنعتی مدنظر دولت فاصله زیادی دارد.
یکی از مقامات بندر ضمن تأیید «فعالیت اندک» آن، با خوش‌بینی اضافه کرد که اخیراً «یک کشتی حامل ۸۰۰۰ رأس دام داشتیم.»
چشم‌انداز و چالش‌های پروژه LAPSSET
این طرح جامع که ایده اولیه آن در سال ۱۹۷۵ مطرح و اجرای رسمی آن در سال ۲۰۱۳ آغاز شد، شامل احداث اسکله‌هایی با آبخور عمیق در امتداد سواحل پوشیده از جنگل‌های حرا در شهرستان لامو بود. قرار بود محموله‌ها از طریق جاده‌ها و خطوط ریلی جدید به مویالی در مرز اتیوپی و ناکودوک در مرز سودان جنوبی منتقل شوند. همچنین نفت استخراج‌شده از منطقه دورافتاده دریاچه تورکانا در کنیا از طریق خط لوله به ساحل انتقال یابد. علاوه بر این، ساخت سه فرودگاه بین‌المللی و چند شهر تفریحی در طول این کریدور پیش‌بینی شده بود.
حامیان پروژه پیش‌بینی می‌کردند که این طرح، وضعیت اقتصادی شمال کنیا را که در قیاس با رشد سریع پیرامون نایروبی، پایتخت، و مومباسا، تنها بندر بزرگ کشور، به شدت عقب مانده است، به‌طور کامل دگرگون خواهد کرد.
سلیم بونو، مدیر منطقه‌ای پروژه کریدور حمل‌ونقل لامو-سودان جنوبی-اتیوپی (LAPSSET) می‌گوید: «ما معتقدیم این پروژه نقطه عطفی برای مردم کنیا خواهد بود.»
اما کمبود بودجه همواره گریبان‌گیر دولت کنیا بوده و پیشرفت پروژه را با مشکل مواجه کرده است. علاوه بر این، در بخش کلیدی ۱۵۰ مایلی مسیر جاده‌ای از بندر لامو تا شهر گاریسا، تهدید حملات شبه‌نظامیان مانع بزرگی بر سر راه جریان پیش‌بینی‌شده کانتینرها ایجاد کرده است.
بونو با اشاره به بندر مومباسا می‌گوید: «در حال حاضر ما فقط یک کریدور و یک بندر اصلی داریم.» وی می‌افزاید: «اگر سیل یا حادثه دیگری رخ دهد، هیچ مسیر جایگزینی برای انتقال کالا و افراد وجود نخواهد داشت.»
با این وجود، تحقق این چشم‌انداز به کندی پیش می‌رود.
الشباب، گروه افراط‌گرای اسلام‌گرای وابسته به القاعده، نزدیک به دو دهه است که علیه دولت مرکزی سومالی می‌جنگد و زمانی حتی پایتخت، موگادیشو، را در کنترل داشت.
صدها نیروی ویژه و سرباز آمریکایی در سومالی مستقر هستند تا به نیروهای محلی در مبارزه با شبه‌نظامیان کمک کنند. نیروهای کنیایی نیز در کنار سایر واحدهای آفریقایی از سربازان سومالیایی پشتیبانی می‌کنند.
جنگجویان الشباب غالباً در جنگل بونی، واقع در مرز سومالی و کنیا، پناه می‌گیرند و حملات غافلگیرکننده‌ای را علیه اهدافی در خاک کنیا ترتیب داده‌اند، از جمله کشتار ۶۷ نفر در مرکز خرید وست‌گیت نایروبی در سال ۲۰۱۳. در سال ۲۰۲۰ نیز شبه‌نظامیان به یک پایگاه مشترک آمریکا و کنیا در نزدیکی بندر لامو حمله کرده و سه آمریکایی را کشتند.
ناامنی، کندی پیشرفت و تردیدها
الشباب در سمت کنیایی مرز، به ویژه در میان قوم باجونی در امتداد ساحل، هوادارانی یافته است.
در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۷۰ میلادی، دولت کنیا پس از استقلال، اقدام به اسکان مجدد اقوام کیکویو از مناطق مرتفع مرکزی در نواحی ساحلی کرد و مالکیت زمین را به آنان واگذار نمود. اکنون کیکویوها بخش قابل توجهی از جمعیت شهرستان لامو را تشکیل می‌دهند که این امر موجب تنش با قوم مسلمان باجونی و سایر گروه‌های بومی منطقه شده است که عمدتاً از طریق ماهیگیری امرار معاش می‌کنند.
عبدی، نماینده پارلمان، می‌گوید بسیاری از باجونی‌ها معتقدند دولت کنیا در ارائه خدمات آموزشی و سایر برنامه‌ها، به نفع تازه‌واردان کیکویو تبعیض قائل شده است و این موضوع زمینه‌ای برای جذب نیرو توسط الشباب فراهم کرده است. وی می‌افزاید: «هسته‌های خفته در همه‌جا حضور دارند.»
جاده‌ها هدف مشخصی برای حملات هستند. احداث جاده‌های جدید، عملیات الشباب را دشوارتر می‌سازد. کار گذاشتن بمب‌های تله‌ای در جاده آسفالته سخت‌تر از جاده خاکی است و نیروهای امنیتی نیز در جاده‌های تکمیل‌شده سریع‌تر می‌توانند واکنش نشان دهند.
تئو آلدرز، پژوهشگر پسا دکتری در دانشگاه بن، می‌گوید: «نیروهای امنیتی با خودروهای شاسی‌بلند تردد می‌کنند.» وی می‌افزاید: «اقدامات الشباب نشان می‌دهد که آن‌ها از تأثیر خود در به تعویق انداختن پروژه آگاه هستند.»
به گفته پاتریک موتاهی، مدیر مرکز مطالعات حقوق بشر و سیاست‌گذاری، اندیشکده‌ای در نایروبی، طی دو سال نخست عملیات احداث جاده از سال ۲۰۲۱، ۱۶ نفر کشته و ۴۰ نفر در حملات شبه‌نظامیان زخمی شدند که شامل کارگران کنیایی و چینی نیز می‌شد.
حملات الشباب در بازه زمانی ژانویه تا نوامبر سال گذشته در سراسر شهرستان‌های گاریسا و لامو (هرچند نه مستقیماً در مسیر جاده) منجر به کشته شدن ۳۰ غیرنظامی و نیروی امنیتی شد. در عملیات‌های تلافی‌جویانه نیز دست‌کم ۲۳ شبه‌نظامی کشته شدند.
موتاهی می‌گوید: «آن‌ها حملات غافلگیرانه انجام می‌دهند و به سومالی بازمی‌گردند.» وی می‌افزاید: «ملاحظات امنیتی بسیار جدی است و [پروژه] به‌طور قابل توجهی به تأخیر افتاده است.»
این خشونت‌ها دولت را وادار به اعزام ارتش کرد و اکنون کار ساخت جاده در قطعات ۳ مایلی (یا حتی کمتر) پیش می‌رود تا امکان حرکت هماهنگ نیروهای امنیتی و کارگران ساختمانی فراهم باشد.
پایگاه‌های نظامی که با دیوارهای فلزی موج‌دار محافظت می‌شوند، در امتداد جاده به چشم می‌خورند. خودروهای زرهی از میان بوته‌زارها دیده می‌شوند. مهندسان پاکستانی که توسط پیمانکار دولتی چینی، شرکت ساخت‌وساز ارتباطات چین، استخدام شده‌اند، حین نظارت بر کارگران کنیایی، جلیقه ضدگلوله و کلاه ایمنی بر تن دارند.
به گفته یکی از شاهدان عینی، در حادثه‌ای در سال ۲۰۲۳، یک بمب کارگذاشته‌شده – که توسط یک شبه‌نظامی از راه دور منفجر شد – به یکی از چهار خودروی امنیتی که کاروان مهندسان را حین بازرسی جاده همراهی می‌کردند، اصابت کرد. این حمله به تبادل آتش منجر شد و مهندسان مجبور به پناه گرفتن در یک گودال شدند. به گفته این فرد، چند تن از نیروهای محافظ جراحات سطحی برداشتند.
با این همه، حامیان پروژه همچنان امیدوارند. مونیکا موثونی ماروبو، نماینده پارلمان از شهرستان لامو، می‌گوید: «این خارق‌العاده‌ترین اتفاقی است که می‌تواند برای لامو رخ دهد.» وی می‌افزاید: «پروژه‌ای با این عظمت به زمان نیاز دارد.»
اما به گفته یک مقام دولتی، تنها ۱۵ مایل از جاده پرخطر لامو-گاریسا – معادل ۱۰ درصد کل مسیر – با موفقیت آسفالت شده است. مقامات کنیایی پروژه می‌گویند کار اولیه پیمانکار چینی استانداردهای کیفی لازم را نداشته و شرکت مجبور به انجام مجدد کار شده است.
شرکت ساخت‌وساز ارتباطات چین به درخواست کتبی برای ارائه توضیحات پاسخی نداد.
خشونت‌های مداوم این پرسش را مطرح می‌کند که آیا دولت حتی در صورت تکمیل جاده، قادر به تأمین امنیت ترافیک باری آن خواهد بود؟ موتاهی می‌گوید: «ما توانایی تأمین امنیت کل این کریدور را نداریم.»
و احداث خط آهن همچنان دور از دسترس به نظر می‌رسد. بنارد موسبی کیلاکا، استاد دانشگاه ماسنو کنیا، می‌گوید: «ممکن است این خط آهن هرگز در طول عمر ما ساخته نشود.»
”
