رسانه وال استریت ژورنال : «حملات به اردوگاه‌های امدادی دارفور، فصل خونین جدیدی در جنگ را تهدید می‌کند» | ۲۷ فروردین ۱۴۰۴

پناه در میان آتش: روایت یک بازمانده

حوا آدم ساعت‌ها در گودالی که در پناهگاه موقتش در اردوگاه پناهجویان زمزم در منطقه دارفور سودان کنده بود، پنهان شد. صدای مهیب تیراندازی و انفجارهای پیاپی، فریادهای زنان، کودکان و سالخوردگانی را که می‌کوشیدند از یکی از وحشتناک‌ترین حملات جنگ داخلی دوساله کشور جان سالم به در ببرند، در خود گم می‌کرد.

به گفته مدیران اردوگاه، در تاریخ ۱۲ آوریل، زمانی که «نیروهای پشتیبانی سریع» (RSF) متشکل از اعراب قومی، بزرگترین اردوگاه آوارگان کشور را هدف قرار دادند، دست‌کم ۵۰۰ نفر که عمدتاً سودانی‌های سیاه‌پوست بودند، جان باختند. این حمله نگرانی‌ها را درباره تلاش این گروه شبه‌نظامی برای تحکیم مواضع خود در دارفور، پس از بیرون رانده شدن از خارطوم پایتخت توسط نیروهای دولتی، تشدید کرده است. تمامی ۱۰ کارمند سازمان بین‌المللی امداد سودان (Relief International Sudan)، موسسه خیریه تحت حمایت مالی آمریکا که آخرین درمانگاه فعال در این منطقه قحطی‌زده را اداره می‌کرد، نیز در میان کشته‌شدگان بودند.

پس از آرام گرفتن نسبی تیراندازی‌ها، آدم، مادر ۲۸ ساله دو فرزند، تلوتلوخوران از مخفیگاهش بیرون آمد، کودکانش را برداشت و راهی سفری سه‌روزه به روستای مجاور، طویله، شد. در میانه راه، آدم که از اعضای جامعه ماسالیت سودان است، از همسرش جدا افتاد.

او از طریق تماس تلفنی از طویله گفت: «از شوهرم خبری ندارم.» وی افزود: «به شدت خسته‌ایم. پاهایمان از پیاده‌روی زخمی است و هیچ غذا و آبی نداریم.»

فصل جدید جنگ و بازیگران منطقه‌ای

این حمله تهدیدی برای گشودن فصلی نوین در این مناقشه است؛ مناقشه‌ای که ریشه در جنگ قدرت میان رئیس‌جمهور بالفعل سودان، سپهبد عبدالفتاح البرهان، و معاون پیشین و فرمانده کنونی نیروهای پشتیبانی سریع، سپهبد محمد حمدان دقلو (حمیدتی) دارد. این جنگ همچنین پای قدرت‌های منطقه‌ای را به میان کشیده است؛ چنانکه وال استریت ژورنال پیشتر گزارش داده بود، امارات متحده عربی نیروهای پشتیبانی سریع را تسلیح می‌کند و ایران از ارتش سودان حمایت می‌نماید.

این درگیری همچنین این کشور استراتژیک را عملاً به دو بخش تقسیم کرده است: ارتش بر بخش عمده‌ای از شرق و شمال تسلط دارد، در حالی که نیروهای پشتیبانی سریع، پس از کنترل اولیه بر بخش قابل توجهی از خارطوم، به منطقه دارفور عقب‌نشینی کرده‌اند؛ منطقه‌ای که این نیروها پیشینه‌ای خونین در آن دارند.

نیروی تحت امر دقلو از شبه‌نظامیان جنجوید ریشه گرفته است که عمدتاً متشکل از جنگجویان عرب بودند و در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی حملاتی را علیه گروه‌های قومی سیاه‌پوست در این منطقه سازماندهی کردند. به گفته سازمان ملل متحد، آن کارزار خشونت‌بار ۲۰۰ هزار کشته برجای گذاشت و منجر به صدور کیفرخواست علیه عمر البشیر، رهبر وقت سودان، در دادگاه کیفری بین‌المللی لاهه به اتهام ارتکاب جنایات جنگی شد.

در ماه ژانویه، ایالات متحده نیروهای پشتیبانی سریع را به ارتکاب نسل‌کشی در دارفور متهم کرد و همچنین ارتش سودان را نیز به حمله به غیرنظامیان متهم نموده است. روز سه‌شنبه، تامی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، حمله نیروهای پشتیبانی سریع به اردوگاه‌های پناهجویان در حوالی الفاشر، مرکز ایالت دارفور شمالی، را محکوم کرد.

وی اظهار داشت: «ایالات متحده تشدید مداوم حملات نیروهای پشتیبانی سریع به الفاشر را به شدیدترین لحن ممکن محکوم می‌کند.» وی افزود: «طرفین درگیر باید به تعهدات خود ذیل قوانین بشردوستانه بین‌المللی پایبند باشند و باید پاسخگوی اعمال خود باشند.»

در کنفرانسی بین‌المللی که در لندن برای رسیدگی به این بحران برگزار شد، قدرت‌های جهانی، از جمله بریتانیا و اتحادیه اروپا، متعهد به پرداخت ۵۹۲ میلیون دلار برای حمایت از ۳۰ میلیون سودانی نیازمند کمک شدند که ۱۲ میلیون نفر از آنان آواره شده‌اند. با این حال، گروه‌های حقوق بشری خواستار اتخاذ گام‌های عملی‌تر برای پایان دادن به این مناقشه شدند.

ویل دیویس، رئیس دفتر گروه بین‌المللی آوآز در سودان، گفت: «در بیانیه پایانی میزبان کنفرانس، حتی اشاره‌ای به کشتار جاری در الفاشر نشد.» وی افزود: «در بهترین حالت، این یک پروژه تبلیغاتی برای رهبرانی بود که چشم بر واقعیت بسته‌اند.»

سخنگوی وزارت خارجه بریتانیا اعلام کرد که این کشور به پیگیری تمامی مسیرهای دیپلماتیک برای پایان دادن به خشونت در سودان ادامه می‌دهد.

گسترش خشونت و وضعیت وخیم انسانی

طبق گزارش سازمان ملل، نیروهای پشتیبانی سریع پس از اشغال اردوگاه زمزم، حملات شدید زمینی و هوایی را علیه سایر اردوگاه‌های پناهجویان در نزدیکی الفاشر آغاز کرده‌اند که منجر به آوارگی بیش از ۴۰۰ هزار نفر شده است. ایالات متحده سال گذشته به آمارهایی استناد کرد که نشان می‌داد ۱۵۰ هزار سودانی در جریان درگیری‌های اخیر کشته شده‌اند.

با این حال، به گفته مقامات امدادرسان، ابعاد حملات اخیر نیروهای پشتیبانی سریع حاکی از احتمال وخیم‌تر شدن اوضاع است.

آزمایشگاه تحقیقات بشردوستانه دانشکده بهداشت عمومی دانشگاه ییل، تصاویر ماهواره‌ای منتشر کرده که نشان‌دهنده سازه‌های در حال سوختن و اجساد غیرنظامیانی است که ظاهراً اعدام شده و در خیابان‌های اردوگاه زمزم رها شده‌اند. نیروهای پشتیبانی سریع پس از شکستن خط دفاعی اردوگاه در آخر هفته، بازار اصلی و آشپزخانه عمومی آن را که به ساکنان گرسنه غذا می‌رساند، به آتش کشیدند. زنان در حال فرار در ایست‌های بازرسی متوقف می‌شدند. به گفته مقامات امدادی و شاهدان عینی، مردان جوان و پسران تا سن ۱۰ سالگی یا بازداشت شده و یا به قتل رسیدند.

سخنگوی دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (OCHA) گفت: «اکنون از فرار بسیاری، به‌ویژه جوانان، جلوگیری می‌شود.» وی افزود: «افرادی که در حال فرار هستند به مناطق اطراف، از جمله الفاشر، دارالسلام و طویله پناه می‌برند.»

در میان نجات‌یافتگان، پیرمردی بود که به سمت شمال گریخت تا به پسرش بپیوندد که به عنوان کارمند بهداشت در بیمارستان الفاشر مشغول به کار است. پسرش می‌گوید، زمانی که پدرش و دیگر ساکنان در حال خروج از اردوگاه محاصره‌شده بودند، در مسجدی پناه گرفتند، اما جنگجویان نیروهای پشتیبانی سریع وارد مسجد شده و تلفن‌ها و تمام دارایی‌هایشان را به سرقت بردند.

این کارمند بهداشت گفت: «این سرنوشت سالمندان است. اما جوانان یا بازداشت می‌شوند یا کشته.» وی افزود: «در طول مسیر، بسیاری از افراد مورد بازرسی بدنی، تحقیر و ضرب و شتم قرار می‌گیرند.»

سخنگوی نیروهای پشتیبانی سریع اظهار داشت که گروهش اردوگاه را هدف قرار داده زیرا ارتش سودان از آن به عنوان پادگان نظامی استفاده می‌کرده است. وی اتهامات مربوط به کشتار غیرنظامیان را رد کرد.

مینی میناوی، فرماندار دارفور، گفت که نیروهای پشتیبانی سریع حمله به زمزم را دقیقاً زمانی آغاز کردند که یک کاروان کمک‌های بشردوستانه آماده تحویل غذا و اقلام پزشکی بود.

طی دو روز گذشته، ده‌ها نفر در پی گلوله‌باران اردوگاه ابوشوک، واقع در شمال الفاشر، توسط جنگجویان کشته شده‌اند. شاینا لوئیس، کارشناس امور سودان و فعال در سازمان غیرانتفاعی آمریکایی «پیشگیری و پایان دادن به جنایات جمعی»، هشدار داد که در صورت تصرف الفاشر توسط نیروهای پشتیبانی سریع، احتمال وقوع یک کشتار قومی گسترده وجود دارد.

وی گفت: «جامعه بین‌الملل ماه‌هاست که از قریب‌الوقوع بودن حمله نیروهای پشتیبانی سریع به زمزم آگاه بوده است.» وی افزود: «صرف محکوم کردن با کلمات، جان انسان‌ها را نجات نمی‌دهد؛ امروز نیازمند اقدام عملی برای حفاظت از غیرنظامیان هستیم.»