⏳ مدت زمان مطالعه: ۱۰ دقیقه | ✏️ ناشر/نویسنده: بلومبرگ / الکس ویکهام، مایکل نینابر، جاشوا گرین و آرنه دلفس | 📅 تاریخ: ۸ ژانویه ۲۰۲۵ / ۱۸ دی ۱۴۰۳
⚠️ هشدار: بازنشر این مقاله با هدف ارائه دیدگاه‌های متنوع صورت گرفته و به معنای تأیید یا پذیرش مسئولیت دیدگاه‌های مطرح‌شده نیست.
ایلان ماسک: از تقویت ترامپ تا هدف‌گیری اروپا
پس از کمک به پیروزی نامزد خود در انتخابات آمریکا، الون ماسک توجه خود را به اروپا معطوف کرده است.
در هفته‌های اخیر، میلیاردر حامی دونالد ترامپ در مجموعه‌ای از پست‌های پلتفرم خود (X)، به طور مستقیم به آلمان و بریتانیا پرداخته، دولت‌های آن‌ها را مورد انتقاد قرار داده و قوانین وضع‌شده توسط آن‌ها را زیر سوال برده و توانایی اقتصادی آن‌ها را مورد تردید قرار داده است.
او به‌طور شخصی رهبران سیاسی این کشورها را مورد توهین قرار داده است: صدراعظم اولاف شولتس را “احمق”، رئیس‌جمهور آلمان را “ستمگر” و نخست‌وزیر بریتانیا، کی‌یر استارمر، را به “همدستی در تجاوز به بریتانیا” متهم کرده است. او از اطلاعات نادرست و نظریه‌های توطئه حمایت کرده و با دور زدن رسانه‌های اصلی، از راست‌گرایان افراطی به‌عنوان “واقع‌گرایان سیاسی” دفاع کرده است.
هنوز مشخص نیست که هدف او از تخریب روابط با متحدان کلیدی آمریکا در گروه هفت چیست، به‌ویژه در کشورهایی که او در آن‌ها منافع تجاری قابل توجهی دارد.
با این حال، این دینامیک روز پنج‌شنبه بیشتر مورد بررسی قرار می‌گیرد، زمانی که ماسک میزبان یک گفت‌وگو با آلیس ویدل، رهبر حزب “آلترناتیو برای آلمان”، خواهد بود؛ حزبی ملی‌گرا و ضد مهاجرت که او پیش از انتخابات فدرال ۲۳ فوریه از آن حمایت کرده است. اتحادیه اروپا اعلام کرده است که این رویداد را برای ارزیابی خطرات احتمالی برای سلامت انتخابات، نظارت خواهد کرد.
واکنش‌ها به مداخلات ماسک
اقدامات ماسک باعث خشم و سردرگمی شده و دولت‌ها و مخالفان را در محکومیت تاکتیک‌های او متحد کرده است. اما با گزینه‌های محدود، اهداف او در حالت دفاعی قرار گرفته‌اند و در حال سبک و سنگین کردن نحوه واکنش به مردی هستند که به نظر می‌رسد نمی‌تواند از بیان دیدگاه‌های بی‌پرده خود دست بردارد و گوش رئیس‌جمهور منتخب آمریکا را نیز به خود جلب کرده است.
الکسیس ویکوفسکی، استاد دانشگاه کلمبیا و متخصص حوزه فناوری و قدرت، می‌گوید: «ماسک در حال ساخت امپراتوری خود است و در حال آزمایش محدودیت‌های خود است.» او معتقد است که اقدامات ماسک احتمالاً با هدف کسب درآمد بیشتر نیست، بلکه «افزایش قدرت و استفاده از نفوذ خود برای تغییر جهان» است. او افزود: «البته این کار یک اقدام بزرگ از روی غرور است و نیاز به یک نفس بزرگ دارد. اما ماسک قانع است که می‌داند چه چیزی بهترین است.»
اثر بر روابط بریتانیا و آمریکا
در بریتانیا، جایی که ماسک خواستار آزادی یک فعال راست‌گرای زندانی شده، برخی سیاستمداران راست‌گرا به همتایان جمهوری‌خواه خود در آمریکا گفته‌اند که او زیاده‌روی کرده است. طبق گفته منابع آگاه، هیچ نخست‌وزیری در بریتانیا تاکنون با این سطح از خصومت عمومی از سوی یک چهره بانفوذ آمریکایی مواجه نشده است—هرچند این نقش ماسک غیررسمی است.
یک مقام ارشد بریتانیایی به‌طور جداگانه گفت که اقدامات ماسک تهدیدی آشکار برای روابط بریتانیا و آمریکا ایجاد کرده است. مقام‌های بریتانیایی که در تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری‌های آمریکایی در این کشور هستند، به‌ویژه نگران شده‌اند. یکی از این مقام‌ها اشاره کرد که هر سرمایه‌گذار بزرگ آمریکایی، ماسک را در پلتفرم X دنبال می‌کند و بسیاری از آن‌ها هوش تجاری او را تحسین می‌کنند. او گفت که اگر پست‌های ماسک حتی اندکی تردید در ذهن سرمایه‌گذاران نسبت به بریتانیا ایجاد کند، می‌تواند میلیاردها دلار هزینه برای اقتصاد این کشور داشته باشد.
انتقاد ماکرون و موضع‌گیری‌های جنجالی
امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، در سخنرانی سیاست خارجی خود در تاریخ ۶ ژانویه، ماسک را به تلاش برای ایجاد یک “اتحاد واکنشی” در سراسر اروپا متهم کرد. او اشاره کرد که اقدامات ماسک می‌تواند اتحاد اروپا را تهدید کند.
ماسک به سوالات ارسالی در خصوص انگیزه‌های خود پاسخی نداد.
به گفته استیو بنن، استراتژیست ارشد سابق کاخ سفید، ثروت و نفوذ مدیرعامل شرکت‌های اسپیس‌ایکس و تسلا، ابزارهای ارزشمندی هستند که می‌توانند برای پیشبرد اهداف سیاسی پوپولیستی و همسو با جریان “مگا” (Make America Great Again) در اروپا به‌کار گرفته شوند.
بنون در مصاحبه‌ای گفت: «پول و اطلاعات، سلاح‌های تاکتیکی اصلی سیاست مدرن هستند و ماسک می‌تواند هر دوی آن‌ها را در مقیاسی بی‌سابقه به‌کار گیرد.»
پیوند میان پوپولیسم آمریکا و اروپا
بنون همواره مدعی بوده است که پیروزی ترامپ در انتخابات ۲۰۱۶ بخشی از خیزش پوپولیستی جهانی بود که با رأی بریتانیا به خروج از اتحادیه اروپا در همان سال آغاز شد. پس از پیروزی ترامپ، بنن تلاش کرد نفوذ سیاسی خود در اروپا را گسترش دهد، با سیاستمداران پوپولیست متحد شود و انسجام اروپایی را تضعیف کند. یکی از عجیب‌ترین تلاش‌های او، راه‌اندازی آنچه “مدرسه گلادیاتور” نامیده بود، برای آموزش فعالان ملی‌گرا در یک صومعه قرون وسطایی در ایتالیا بود.
حمایت بنن از مداخلات ماسک
با وجود اختلافات مکرر بنن و ماسک—که طی دو هفته گذشته بر سر سیاست مهاجرتی آمریکا با یکدیگر درگیر بودند—بنون از دخالت ماسک در سیاست اروپا حمایت می‌کند. او معتقد است که با پیروزی دوباره ترامپ، موج پوپولیسم این‌بار از آمریکا به اروپا بازخواهد گشت.
بنون در این‌باره گفت: «من از مشارکت او حمایت می‌کنم، چون دشمن دشمن من، دوست من است.»
دشمن مشترک: چپ میانه
در ماجرای ماسک، دشمن مشترک او و بنن، احزاب چپ میانه هستند؛ در بریتانیا دولت شش‌ماهه حزب کارگر به رهبری کی‌یر استارمر و در آلمان دولت در حال خروج به رهبری حزب سوسیال دموکرات اولاف شولتس.
ماسک در مقاله‌ای در روزنامه “دی ولت” دلایل حمایت خود از حزب “آلترناتیو برای آلمان” (AfD) را تشریح کرد و نوشت که به دلیل سرمایه‌گذاری‌هایش “حق دارد به صراحت در مورد مسیر سیاسی بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا صحبت کند.”
با این حال، او پا را فراتر گذاشته و گفته است که تنها AfD می‌تواند “آلمان را نجات دهد.” این اظهارات، پس از آنکه یک طرفدار این حزب با خودرو به بازار کریسمس در مگدبورگ حمله کرد و باعث کشته شدن شش نفر و زخمی شدن بیش از ۲۰۰ نفر شد، از دید بسیاری از رای‌دهندگان آسیب‌زا تلقی شد.
موضع‌گیری ماسک در بریتانیا
در بریتانیا، ماسک به انتشار تئوری‌های توطئه پرداخته و مدعی شده است که “جنگ داخلی اجتناب‌ناپذیر است.” او همچنین اقدامات استارمر در زمان ریاست او بر دادستانی کل در جریان پرونده رسوایی سوءاستفاده جنسی از کودکان را زیر سوال برده است. در حالی که ماسک مدت‌ها با نایجل فاراژ، از حامیان اولیه برگزیت، نزدیکی داشت، اکنون خواستار برکناری او از رهبری حزب “رفرم یوکی” شده است، هرچند هنوز دلیل این درخواست را مشخص نکرده است.
در حالی که حملات ماسک به فاراژ اندکی فشار انتقادات را از استارمر کاسته است، برخی از اعضای حزب کارگر معتقدند که علاقه ماسک به نخست‌وزیر بریتانیا ناشی از انزجار او از نهادی است که در سال ۲۰۱۸ توسط مگان مک‌سوینی، رئیس دفتر فعلی استارمر، تأسیس شد و هدف آن مبارزه با افراط‌گرایی آنلاین بود.
این نهاد با اعمال فشار بر شرکت‌های رسانه‌های اجتماعی مانند توییتر و سپس X، خواستار سخت‌گیری در قوانین تعدیل محتوا شد و با گذشت زمان انتقادات تندی علیه ماسک مطرح کرد.
واکنش تیم استارمر
تیم استارمر هنوز برنامه مشخصی برای مقابله با این مسئله ندارد. یک منبع آگاه اعلام کرد که نخست‌وزیر، هرگونه تلاش برای جلب نظر ماسک را بی‌فایده می‌داند. با این حال، او از تقابل مستقیم با ماسک نیز پرهیز می‌کند، زیرا واکنش به تحریکات ماسک و ورود به منازعات منظم با او می‌تواند روابط بریتانیا با ترامپ را بدتر کند. امید اصلی این است که روابط ماسک و دولت ترامپ به زودی به هم بخورد و ماسک از این جریان فاصله بگیرد.
مشکل شولتس در آلمان
با اینکه استارمر تا سال ۲۰۲۹ ملزم به برگزاری انتخابات سراسری نیست، اولاف شولتس، صدراعظم آلمان، با مشکلات شدیدتری روبه‌روست، زیرا کمتر از هفت هفته تا انتخابات فدرال باقی مانده است. با این حال، شولتس به دلیل کم‌اهمیت جلوه دادن اظهارات ماسک و قرار دادن او در جایگاه خود، مورد تحسین قرار گرفت. او در ۲۰ دسامبر، اندکی پس از حمایت ماسک از AfD، گفت: «ما آزادی بیان داریم و این آزادی شامل میلیاردرها هم می‌شود. اما آزادی بیان به این معناست که شما می‌توانید چیزهایی بگویید که درست نیستند.»
مقامات AfD این وضعیت را به نفع خود می‌بینند. آن‌ها ماسک را شخصیتی ایده‌آل برای کمک به آلیس ویدل در مقابله با موج ضد آمریکایی در این حزب می‌دانند؛ موجی که به‌ویژه در ایالت‌های شرقی آلمان که همچنان به روسیه و ولادیمیر پوتین تمایل دارند، بسیار قوی است.
حزب AfD همچنین ماسک را پلی برای ارتباط با جریان حامی ترامپ می‌بیند؛ جریانی که تا به امروز عمدتاً در اختیار رهبرانی مانند جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا، و ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان بوده است.
پیامدهای حمایت ماسک برای تسلا
با این حال، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که حمایت ماسک احتمالاً به AfD کمکی نخواهد کرد و حتی ممکن است بر “گیگافکتوری” تسلا در حومه برلین تأثیر منفی بگذارد. در تابستان گذشته، هنگامی که ماسک حمایت خود از ترامپ را علنی کرد، کمپین تحریم تسلا در آلمان حمایت‌های گسترده‌ای دریافت کرد و اکنون بار دیگر این زمزمه‌ها شنیده می‌شود.
انتقادات از ماسک و نقش او در اروپا
منتقدان ماسک می‌گویند که او به‌عنوان یک میلیاردر با منافع تجاری گسترده در حوزه‌های مختلف از پرتاب ماهواره‌ها گرفته تا هوش مصنوعی، تنها در حال بیان نظرات نیست. آن‌ها پست‌های او را بخشی از الگویی برای حمایت از احزاب و افراد راست‌گرای ملی‌گرا می‌دانند که تهدیدی جدی برای وحدت اروپا محسوب می‌شود.
روبرت هابک، معاون صدراعظم آلمان و وزیر اقتصاد، اظهار داشت که حمایت‌های مالی ماسک و «قدرت بی‌حد و مرز ارتباطات او» از روی ناآگاهی نیست. او در سخنرانی سال نو گفت: «ماسک آن‌هایی را تقویت می‌کند که اروپا را تضعیف می‌کنند.» او افزود: «اروپای ضعیف به نفع کسانی است که مقررات را محدودیتی غیرقابل‌قبول برای قدرت خود می‌دانند.»
درگیری ماسک با اتحادیه اروپا
ماسک بارها با اتحادیه اروپا، به‌عنوان مهم‌ترین قانون‌گذار جهانی حوزه دیجیتال، درگیر شده است. کمیسیون اروپا تحقیقات خود را بر اساس قانون “خدمات دیجیتال” (DSA) درباره پلتفرم X آغاز کرده است تا عملکرد آن در مدیریت محتوا را بررسی کند. این درگیری‌ها به سرعت جنبه شخصی پیدا کرد و ماسک و مقامات اتحادیه اروپا، به‌ویژه تیری برتون، کمیسر پیشین امور دیجیتال، به‌صورت علنی در فضای مجازی به بحث و جدل پرداختند.
هرچند کمیسیون جدید اتحادیه اروپا رویکردی ملایم‌تر در پیش گرفته است، ماسک همچنان منتقد سرسخت این نهاد باقی مانده و اخیراً پروژه ماهواره‌ای این اتحادیه را «اسباب‌بازی کودکانه» در مقایسه با استارلینک خود توصیف کرده است. اتحادیه اروپا اعلام کرده است که رویداد گفت‌وگوی ماسک با ویدل را برای بررسی استفاده احتمالی الگوریتم‌های X در حمایت از این حزب، تحت نظر خواهد گرفت.
استقلال ماسک در سیاست آلمان
به نظر می‌رسد که استراتژی ماسک در آلمان مستقل از ترامپ باشد. جی‌دی ونس، سناتور جمهوری‌خواه آمریکا، در پلتفرم X نوشت که او هیچ حزبی را تأیید نمی‌کند و گفت: «این کشور من نیست و ما امیدواریم با همه آلمانی‌ها روابط خوبی داشته باشیم.»
با این حال، برای بنن، پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری نشان داد که او «یک گلوله زره‌شکن» است که می‌تواند ساختار سیاسی ایالات متحده را منفجر کند—و او معتقد است که ماسک می‌تواند در اروپا به همین شکل عمل کند.
قدرت مالی ماسک در سیاست اروپا
بنون در ادامه گفت: «ماسک به‌تازگی یک چهارم میلیارد دلار برای انتخاب ترامپ هزینه کرد. اگر او همین مقدار را در سراسر اروپا صرف کند، تمامی کشورها به سمت یک برنامه پوپولیستی تغییر خواهند کرد. هیچ دولت چپ‌گرای میانه‌ای در اروپا قادر به مقاومت در برابر چنین حمله‌ای نخواهد بود.»
این سخنان ممکن است بازتابی از آرزوهای قدیمی بنن برای یک انقلاب پوپولیستی باشد. با این حال، ماسک با منابع مالی تقریباً نامحدود، ممکن است تازه در حال شروع این مسیر باشد.
دریافت حمایت عمومی در اروپا
به گفته دنیس استفان، استاد ارتباطات سیاسی و کارشناس رسانه‌های اجتماعی در دانشگاه آزاد برلین، موفقیت ماسک در حمایت از ترامپ نشان داد که او علاوه بر نفوذ تجاری عظیم خود، تأثیر سیاسی بالایی نیز دارد. او افزود: «ماسک اکنون طعم قدرت سیاسی را چشیده است.»
مجله ویژوال کپیتالیست: “سهم کشورها از صادرات تسلیحات در جهان در سال ۲۰۲۲” | ۶ آذر ۱۴۰۲
مجله کرادل: «داستان پشت پرده اتصال روسیه، ایران و هند» | ۲ خرداد ۱۴۰۲
اکونومیست: “پایانی آرام برای دوران صلحبانی چندجانبه” | ۱۲ دی ۱۴۰۳