آسوشیتدپرس (به نقل از تایمز اسرائیل) : «ترور دانشمندان ارشد هسته‌ای ایران توسط اسرائیل تا چه حد برنامه این کشور را به عقب راند؟» | ۴ تیر ۱۴۰۴
ارزیابی تأثیر ترور ۱۴ دانشمند ایرانی بر پیشرفت برنامه هسته‌ای این کشور؛ آیا از دست دادن مغزهای متفکر، بلندپروازی‌های اتمی تهران را متوقف خواهد کرد؟
⏳ مدت زمان مطالعه: ۴ دقیقه | ✏️ ناشر/نویسنده: آسوشیتدپرس/نامشخص | 📅 تاریخ: ۲۴ June 2025 / ۴ تیر ۱۴۰۴
⚠️ هشدار: بازنشر این مقاله با هدف ارائه دیدگاه‌های متنوع صورت گرفته و به معنای تأیید یا پذیرش مسئولیت دیدگاه‌های مطرح‌شده نیست.
⚖️ توجه مهم: مطالب منتشرشده در این مقاله برگرفته از رسانه‌ها و منابع رسمی غربی/عربی/عبری هستند که ممکن است دارای جهت‌گیری‌های سیاسی، امنیتی یا تبلیغاتی خاصی باشند. انتشار این مطالب از سوی «سورس‌ما» به‌منزلهٔ تأیید محتوای آنها نیست، بلکه صرفاً با هدف آگاهی‌بخشی، شناخت دقیق‌تر از طرف مقابل، و تحلیل راهبردی منتشر می‌شوند. خوانندگان به‌ویژه در ایران، لازم است این محتوا را با درک حساسیت‌های رسانه‌ای و اهداف احتمالی منتشرکنندگان اصلی، مطالعه کنند.
ارزیابی خسارات انسانی و تأثیر بر برنامه هسته‌ای ایران
پاریس – آمار اسرائیل از خسارات جنگی که به ایران وارد کرده است، شامل قتل هدفمند حداقل ۱۴ دانشمند می‌شود؛ حمله‌ای بی‌سابقه به مغزهای متفکر برنامه هسته‌ای ایران که کارشناسان خارجی می‌گویند تنها می‌تواند آن را به عقب براند، نه متوقف کند.
سفیر اسرائیل در فرانسه در مصاحبه‌ای با آسوشیتدپرس گفت که این قتل‌ها ساخت سلاح از هرگونه زیرساخت و مواد هسته‌ای که ممکن است پس از نزدیک به دو هفته حملات هوایی اسرائیل و بمب‌های سنگرشکن عظیم پرتاب‌شده توسط بمب‌افکن‌های رادارگریز آمریکایی باقی مانده باشد را برای ایران «تقریباً» غیرممکن خواهد کرد.
سفیر جاشوا زارکا گفت: «این واقعیت که کل گروه ناپدید شده‌اند، اساساً برنامه را به مدت چندین سال، به مدت قابل توجهی چندین سال، به عقب می‌اندازد.»
دیدگاه تحلیلگران و دولت‌های اروپایی
اما تحلیلگران هسته‌ای می‌گویند ایران دانشمندان دیگری دارد که می‌توانند جای آنها را بگیرند. دولت‌های اروپایی می‌گویند که نیروی نظامی به تنهایی نمی‌تواند دانش هسته‌ای ایران را از بین ببرد و به همین دلیل است که آنها خواهان یک راه‌حل مذاکره‌شده برای رفع نگرانی‌ها در مورد برنامه ایران هستند.
دیوید لامی، وزیر امور خارجه بریتانیا، به قانون‌گذاران در مجلس عوام گفت: «حملات نمی‌توانند دانشی را که ایران طی چندین دهه به دست آورده است، و نه هیچ‌گونه بلندپروازی رژیم برای به کارگیری آن دانش برای ساخت سلاح هسته‌ای را از بین ببرند.»
در ادامه نگاهی دقیق‌تر به این قتل‌ها می‌اندازیم:
شیمی‌دانان، فیزیک‌دانان و مهندسان در میان کشته‌شدگان
زارکا به آسوشیتدپرس گفت که حملات اسرائیل حداقل ۱۴ فیزیک‌دان و مهندس هسته‌ای، از رهبران ارشد علمی ایران که «اساساً همه چیز در ذهنشان بود» را کشته است.
او گفت آنها «نه به دلیل اینکه فیزیک می‌دانستند، بلکه به دلیل مبارزه‌ای که شخصاً در آن درگیر بودند، یعنی ایجاد، ساخت و تولید سلاح هسته‌ای» کشته شدند.
ارتش اسرائیل اعلام کرد که نه نفر از آنها در موج اولیه حملات اسرائیل در ۱۳ ژوئن کشته شدند. این ارتش گفت آنها «دارای دهه‌ها تجربه انباشته در توسعه سلاح‌های هسته‌ای بودند» و شامل متخصصان شیمی، مواد و مواد منفجره و همچنین فیزیک‌دانان بودند.
زارکا روز دوشنبه با آسوشیتدپرس صحبت کرد. روز سه‌شنبه، تلویزیون دولتی ایران از کشته شدن یک دانشمند هسته‌ای دیگر ایرانی به نام محمدرضا صدیقی صابر در حمله اسرائیل خبر داد، پس از آنکه او از حمله قبلی که منجر به کشته شدن پسر ۱۷ ساله‌اش در ۱۳ ژوئن شده بود، جان سالم به در برده بود. وزارت امور خارجه آمریکا، صدیقی صابر را که در منزل پدر همسرش کشته شد، رئیس گروهی توصیف کرد که روی پروژه‌های مرتبط با مواد منفجره کار می‌کند و افزود که او «به پروژه‌هایی از جمله تحقیق و آزمایش قابل استفاده در توسعه دستگاه‌های انفجاری هسته‌ای مرتبط بود.»
قتل‌های هدفمند برای دلسرد کردن جانشینان احتمالی
کارشناسان می‌گویند که دهه‌ها کار ایران بر روی انرژی هسته‌ای – و به ادعای قدرت‌های غربی، سلاح‌های هسته‌ای – به این کشور ذخایری از دانش فنی و دانشمندانی داده است که می‌توانند هرگونه کار برای ساخت کلاهک‌هایی برای نصب بر روی موشک‌های بالستیک ایران را ادامه دهند.
مارک فیتزپاتریک، که به عنوان یک دیپلمات سابق آمریکایی در زمینه عدم اشاعه هسته‌ای تخصص داشت، گفت: «طرح‌ها وجود خواهند داشت و، می‌دانید، نسل بعدی دانشجویان دکترا قادر به فهمیدن آن خواهند بود.» بمباران تأسیسات هسته‌ای «یا کشتن افراد، آن را برای مدتی به عقب می‌اندازد. انجام هر دو، آن را بیشتر به عقب می‌اندازد، اما بازسازی خواهد شد.»
فیتزپاتریک، که اکنون تحلیلگر موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک، یک اندیشکده لندنی، است، افزود: «آنها جایگزین‌هایی شاید در رده بعدی دارند، و آنها به اندازه کافی واجد شرایط نیستند، اما در نهایت کار را انجام خواهند داد.»
اینکه کار هسته‌ای چقدر سریع می‌تواند از سر گرفته شود، تا حدی به این بستگی دارد که آیا حملات اسرائیل و آمریکا ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران و تجهیزات مورد نیاز برای رساندن آن به غلظت کافی برای استفاده احتمالی در سلاح را نابود کرده است یا خیر.
پاول پودویگ، تحلیلگر مستقر در ژنو که در زمینه زرادخانه هسته‌ای روسیه تخصص دارد، گفت: «عنصر کلیدی، مواد است. بنابراین وقتی مواد را داشته باشید، بقیه نسبتاً شناخته شده است.» او گفت که کشتن دانشمندان ممکن است با هدف «ترساندن مردم برای اینکه در این برنامه‌ها کار نکنند» انجام شده باشد.
او پرسید: «پس سوال این است که کجا متوقف می‌شوید؟ منظورم این است که شروع به کشتن، مثلاً، دانشجویانی می‌کنید که فیزیک می‌خوانند؟ این یک شیب بسیار لغزنده است.»
سفیر اسرائیل گفت: «من فکر می‌کنم افرادی که از آنها خواسته می‌شود در آینده بخشی از برنامه سلاح هسته‌ای ایران باشند، دوباره در مورد آن فکر خواهند کرد.»
حملات قبلی به دانشمندان
اسرائیل مدت‌هاست که مظنون به کشتن دانشمندان هسته‌ای ایران است، اما قبلاً مانند این بار مسئولیت آن را بر عهده نگرفته بود.
در سال ۲۰۲۰، ایران اسرائیل را مسئول کشتن دانشمند ارشد هسته‌ای خود، محسن فخری‌زاده، با یک مسلسل کنترل از راه دور دانست.
لوا رینل، تحلیلگر مستقر در پاریس از اندیشکده بنیاد تحقیقات استراتژیک، گفت: «این برنامه را به تأخیر انداخت اما آنها هنوز یک برنامه دارند. بنابراین کار نمی‌کند. این بیشتر نمادین است تا استراتژیک.»
سفیر اسرائیل بدون اینکه بگوید اسرائیل فخری‌زاده را کشته است، گفت: «اگر به خاطر شکست‌های مکرر برنامه هسته‌ای ایران – که برخی از آنها را ایران به خرابکاری اسرائیل نسبت داده است – نبود، ایران مدت‌ها پیش بمب داشت.»
زارکا گفت: «آنها هنوز به بمب نرسیده‌اند. هر یک از این حوادث برنامه را کمی به تعویق انداخته است.»
منطقه‌ای خاکستری از نظر قانونی
حقوق بین‌الملل بشردوستانه کشتار عمدی غیرنظامیان و افراد غیررزمنده را ممنوع می‌کند. اما حقوقدانان می‌گویند این محدودیت‌ها ممکن است در مورد دانشمندان هسته‌ای اعمال نشود اگر آنها بخشی از نیروهای مسلح ایران بوده یا مستقیماً در خصومت‌ها شرکت داشته‌اند.
استیون آر. دیوید، استاد علوم سیاسی در دانشگاه جانز هاپکینز، گفت: «برداشت من این است: این دانشمندان برای یک رژیم سرکش کار می‌کردند که به طور مداوم خواستار نابودی اسرائیل بوده و به آن کمک می‌کردند تا سلاح‌هایی را توسعه دهد که این تهدید را عملی کند. به این ترتیب، آنها اهداف مشروعی هستند.»
او گفت رهبران آلمان نازی و ژاپن که در طول جنگ جهانی دوم با کشورهای متفقین جنگیدند، «در کشتن دانشمندانی که روی پروژه منهتن کار می‌کردند» که اولین سلاح‌های اتمی جهان را به وجود آورد، تردید نمی‌کردند.
لوری بلنک، متخصص حقوق بشردوستانه در دانشکده حقوق اموری، گفت هنوز زود است که بگوییم آیا کارزار обезглавливания اسرائیل قانونی بوده است یا خیر.
او در ایمیلی به آسوشیتدپرس گفت: «ما به عنوان ناظران خارجی، همه حقایق مربوط به ماهیت نقش و فعالیت‌های دانشمندان یا اطلاعاتی را که اسرائیل در اختیار دارد، نداریم. در نتیجه، امکان نتیجه‌گیری قطعی وجود ندارد.»
زارکا، سفیر، بین تحقیقات هسته‌ای غیرنظامی و دانشمندانی که توسط اسرائیل هدف قرار گرفته‌اند، تمایز قائل شد.
او گفت: «یادگیری فیزیک و دانستن دقیق اینکه هسته یک اتم چگونه کار می‌کند و اورانیوم چیست، یک چیز است.»
اما تبدیل اورانیوم به کلاهک‌هایی که روی موشک‌ها نصب می‌شوند «به این سادگی نیست». او گفت: «این افراد دانش فنی انجام این کار را داشتند و در حال توسعه بیشتر دانش فنی انجام آن بودند. و به همین دلیل آنها از بین برده شدند.»
