نشریه فارن افرز: «پایان بازدارندگی گسترده در آسیا؟» | ۲۱ خرداد ۱۴۰۴

بیش از پنج سال است که کشتی‌های چینی فعال در دریای چین جنوبی بارها با کشتی‌های فیلیپینی برخورد کرده‌اند، گاهی اوقات آنها را با آب‌پاش مورد هدف قرار داده و به پرسنل آسیب رسانده‌اند. در پاسخ، ایالات متحده سال گذشته یک سامانه موشکی میان‌برد تایفون را به این کشور جزیره‌ای اعزام کرد. این اولین بار از پایان جنگ سرد بود که ایالات متحده سلاحی با این اهمیت را به یک متحد خود عرضه می‌کرد – و این امر طوفانی دیپلماتیک به پا کرد. وزارت امور خارجه چین استدلال کرد که این استقرار «صلح و ثبات منطقه‌ای را مختل می‌کند، منافع امنیتی مشروع سایر کشورها را تضعیف می‌کند و با آرمان مردم برای صلح و توسعه مغایرت دارد.» این وزارتخانه ادامه داد که چین «در صورت امتناع فیلیپین از برداشتن آن، دست روی دست نخواهد گذاشت.»

اقدامات و تهدیدات پکن علیه فیلیپین بخشی از تلاش گسترده‌تری برای مقابله با سیاست «بازدارندگی گسترده» ایالات متحده است، استراتژی‌ای که واشنگتن را متعهد به دفاع از متحدان خود در برابر تجاوز، از جمله در موارد خاص با سلاح‌های هسته‌ای ایالات متحده می‌کند. پکن مدت‌هاست که از بازدارندگی گسترده ایالات متحده انتقاد کرده و آن را راهی برای پیشبرد منافع ایالات متحده علیه چین می‌داند. مقامات چینی اکنون در حال افزایش تلاش‌های خود برای تضعیف آن هستند. آنها ایالات متحده را به عنوان یک نیروی بی‌ثبات‌کننده در منطقه معرفی کرده‌اند، تلاش‌هایی را برای جدا کردن متحدان ایالات متحده با استفاده از انگیزه‌های اقتصادی و مجازات‌ها انجام داده‌اند و در عملیات نظامی هرچه بیشتر تقابلی شرکت کرده‌اند. هدف از چنین اقداماتی، از بین بردن اعتبار بازدارندگی گسترده ایالات متحده است که بر اعتماد به واشنگتن و ایمان به توانایی‌های ایالات متحده استوار است.

برای دولت ترامپ، حفظ بازدارندگی گسترده در منطقه هند و اقیانوسیه باید در اولویت باشد. این دولت باید لفاظی‌های پکن را در مجامع دیپلماتیک به چالش بکشد و با تاکتیک‌های منطقه خاکستری چین مقابله کند و همچنین همکاری نظامی با متحدان منطقه‌ای را تقویت نماید. در غیر این صورت، قدرت و نفوذ واشنگتن در منطقه به زودی تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت.

از دیدگاه رهبران چین، بازدارندگی گسترده ایالات متحده یک استراتژی دفاعی نیست، بلکه بخشی از تلاش گسترده‌تر ایالات متحده برای مهار و حتی عقب راندن رشد چین است. پکن همچنین این ایده را که بازدارندگی گسترده به دلیل تمایل متحدان ایالات متحده وجود دارد، رد می‌کند. در عوض، مقامات چینی استراتژی واشنگتن را تحمیلی بر استرالیا، ژاپن، کره جنوبی و دیگرانی می‌دانند که از دیدگاه پکن، به حوزه نفوذ مشروع چین تعلق دارند.

مقامات آمریکایی مدت‌هاست استدلال می‌کنند که بازدارندگی گسترده ایالات متحده، اشاعه هسته‌ای را مهار می‌کند، زیرا متحدان ایالات متحده تحت حمایت چتر هسته‌ای این کشور، نیازی به توسعه زرادخانه‌های خود نمی‌بینند. این منطق در پکن خریداری ندارد. به گفته گو شیائوبینگ، پژوهشگر موسسات روابط بین‌الملل معاصر چین، «مفهوم “”بازدارندگی گسترده”” خود عامل اصلی اشاعه هسته‌ای است» زیرا «سلاح‌های هسته‌ای را از نظر جغرافیایی گسترش می‌دهد». وزارت امور خارجه چین نیز این دیدگاه را تکرار می‌کند و ایالات متحده را به داشتن «استانداردهای دوگانه» در مورد عدم اشاعه متهم می‌کند، زیرا «فشار حداکثری را بر به اصطلاح دشمنان ژئوپلیتیکی اعمال می‌کند» اما همچنین «ترتیبات اشتراک هسته‌ای و بازدارندگی گسترده» را با متحدان خود تقویت می‌کند.

پکن در مجامع دیپلماتیک، مدت‌هاست که با سرزنش ایالات متحده به عنوان یک نیروی بی‌ثبات‌کننده در منطقه، به دنبال تضعیف بازدارندگی گسترده ایالات متحده بوده است. شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، در سخنرانی سال ۲۰۱۴، نارضایتی خود را از ایفای نقش ضامن امنیتی توسط ایالات متحده نشان داد. شی گفت: «این بر عهده مردم آسیاست که امور آسیا را اداره کنند، مشکلات آسیا را حل کنند و امنیت آسیا را حفظ کنند. مردم آسیا توانایی و خرد لازم برای دستیابی به صلح و ثبات در منطقه را از طریق همکاری‌های گسترده‌تر دارند.»

چین همچنین مستقیماً به بازدارندگی گسترده ایالات متحده حمله کرده است. سال گذشته، پکن از همه طرف‌های معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خواست تا سیاست عدم استفاده اولیه را اتخاذ کنند و از این پیشنهاد برای حمله به بازدارندگی گسترده استفاده کرد و استدلال کرد که این تهدیدی برای صلح است، به گسترش سلاح‌های هسته‌ای کمک می‌کند و مانع از ایجاد مناطق عاری از سلاح هسته‌ای می‌شود. طبق این دیدگاه، جایی برای اتحادهای ایالات متحده در منطقه وجود ندارد. از دیدگاه پکن، اگر ایالات متحده چنین حضور نظامی گسترده‌ای در منطقه هند و اقیانوسیه نداشت، بحران‌های کمتری برای مدیریت وجود داشت. از این رو، راه جلوگیری و کاهش بحران‌ها در این منطقه، خروج نیروهای ایالات متحده – یا محدود کردن قابل توجه استفاده از آنها – است.

پکن فراتر از به چالش کشیدن اتحادهای ایالات متحده و بازدارندگی گسترده در مجامع دیپلماتیک، اقدامات اقتصادی را برای تضعیف نقش منطقه‌ای واشنگتن انجام می‌دهد. این کار را با استفاده از هر دو ابزار تشویق و تنبیه انجام می‌دهد. پیش از آغاز تهدید کشتی‌های فیلیپینی در دریا، پکن بیهوده تلاش کرده بود تا با ارائه پروژه‌های زیربنایی قابل توجه و مشوق‌های اقتصادی از طریق ابتکار کمربند و جاده خود، از همکاری نظامی عمیق‌تر بین فیلیپین و ایالات متحده جلوگیری کند.

حفظ بازدارندگی گسترده در منطقه هند و اقیانوسیه باید در اولویت باشد.

در سال ۲۰۱۶، پس از استقرار سامانه دفاع موشکی ارتفاع بالای پایانی (تاد) توسط ایالات متحده در کره جنوبی، پکن تورهای گروهی چینی به کره جنوبی را ممنوع کرد، سلبریتی‌های کره جنوبی را در لیست سیاه قرار داد تا نتوانند در برنامه‌های تلویزیونی چینی ظاهر شوند، محدودیت‌هایی را بر کسب‌وکارهای کره جنوبی در چین اعمال کرد و کره جنوبی را از تعدادی از ابتکارات دیپلماتیک و فرهنگی تحت رهبری چین مستثنی کرد. به طور مشابه، پس از اینکه استرالیا در اواخر دهه ۲۰۱۰ شروع به تقویت روابط دفاعی با ایالات متحده کرد، پکن محدودیت‌هایی را بر صادرات استرالیا اعمال کرد.

پاسخ‌های نظامی پکن به بازدارندگی گسترده ایالات متحده نیز قاطعانه‌تر شده است. در سال‌های اخیر، چین استفاده از تاکتیک‌های منطقه خاکستری علیه متحدان ایالات متحده را در بسیاری از مناطق، به‌ویژه در حوزه‌های دریایی و سایبری، که در آن خط قرمز مشخصی برای تحریک واکنش از سوی ایالات متحده وجود ندارد، افزایش داده است. پکن به تدریج دریای چین جنوبی را نظامی کرده و گارد ساحلی و شبه‌نظامیان دریایی چین را برای آزار و اذیت شناورهای متحدان ایالات متحده مستقر کرده است. پکن همچنین عملیات نفوذ و کارزارهای سایبری علیه تایوان و سایر متحدان آمریکایی را سازماندهی کرده است. هکرهای چینی همچنین زیرساخت‌های حیاتی ایالات متحده را هدف قرار داده‌اند تا توانایی پکن را در ایجاد اختلال در خدمات ضروری و بازدارندگی از دخالت آمریکا در درگیری‌های منطقه‌ای نشان دهند.

سال‌هاست که چین در آب‌های مورد مناقشه گشت‌زنی و رزمایش نظامی انجام می‌دهد و مقیاس و دامنه این رزمایش‌ها را به طور قابل توجهی افزایش داده است. دریاسالار ساموئل پاپارو، فرمانده فرماندهی هند و اقیانوسیه ایالات متحده، چنین رزمایش‌هایی را «تمرین» نامیده است زیرا حملات به متحدان ایالات متحده، مانند تهاجم به تایوان را شبیه‌سازی می‌کنند. به عنوان مثال، در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵، چین رزمایش‌های گسترده‌ای (شمشیر مشترک-۲۰۲۴A و شمشیر مشترک-۲۰۲۴B) انجام داد که شامل عملیات هماهنگ نیروی دریایی، نیروی هوایی، نیروی موشکی و گارد ساحلی چین در اطراف تایوان بود. اوایل امسال، پکن همچنین تجاوزات نظامی به حریم هوایی و آب‌های تایوان را افزایش داد.

در نهایت، پکن در حال تقویت نیروهای نظامی خود برای امکان اقدام سریع، مانند تصرف و کنترل قلمرو نزدیک به چین، و همچنین برای پرهزینه ساختن مداخله ایالات متحده است. شی جین‌پینگ در نوزدهمین کنگره ملی حزب کمونیست چین در اکتبر ۲۰۱۷ اعلام کرد که چین متعهد به ایجاد «نیروهای نظامی در سطح جهانی» تا سال ۲۰۴۹ است. از آن زمان، پکن سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در سلاح‌های متعارف و هسته‌ای انجام داده است. طبق گزارش وزارت دفاع ایالات متحده، چین فعال‌ترین و متنوع‌ترین برنامه توسعه موشک‌های بالستیک جهان را دارد و در حال حاضر به دنبال تقویت زرادخانه هسته‌ای خود است. پکن همچنین در حال افزایش توانایی‌های خود در فضای سایبری، فضای ماورای جو و جنگ الکترونیک است.

در مجموع، این گام‌ها به منظور وادار کردن ایالات متحده به تردید در اقدام در صورت وقوع یک وضعیت اضطراری – و ایجاد تردید در ذهن متحدان ایالات متحده مبنی بر اینکه واشنگتن به تعهدات دفاعی خود پایبند خواهد بود – برداشته شده‌اند.

چین به هیچ وجه در عقب راندن بازدارندگی گسترده ایالات متحده تنها نیست. روسیه مدت‌هاست که از این استراتژی انتقاد می‌کند و اخیراً این دو کشور برای مقابله با آن به هم پیوسته‌اند. در اجلاس سران پکن در اوایل سال ۲۰۲۲، تنها دو هفته پیش از آغاز تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین، شی و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، «دوستی بدون محدودیت» را اعلام کردند. در همین راستا، پکن و مسکو «ثبات استراتژیک جهانی» را ترویج کرده، خواستار جهانی چندقطبی‌تر شده و ایالات متحده را به دلیل پیگیری «امنیت مطلق» سرزنش کرده‌اند. آنها از توافقنامه امنیتی بین استرالیا، بریتانیا و ایالات متحده (AUKUS) به عنوان یکی از آخرین تلاش‌ها برای نظامی‌سازی منطقه هند و اقیانوسیه انتقاد کرده و از برنامه‌های ایالات متحده برای استقرار موشک‌های میان‌برد بیشتر در مناطق مربوطه خود ابراز نگرانی کرده‌اند.

پکن و مسکو همچنین در حال تقویت همکاری‌های نظامی خود هستند و رزمایش‌های نظامی مشترک و گشت‌های هوایی و دریایی مشترک متعددی را در مناطق هند و اقیانوسیه و یورو-آتلانتیک، از جمله در نزدیکی قلمرو متحدان ایالات متحده مانند ژاپن و کشورهای اسکاندیناوی، انجام می‌دهają. علاوه بر این، طبق تحقیقات رویترز در سال ۲۰۲۴، مسکو یک برنامه مخفی در چین برای توسعه پهپادهای تهاجمی دوربرد ایجاد کرده است. روس‌ها همچنین به پکن در توسعه یک سامانه هشدار زودهنگام موشکی کمک می‌کنند.

از دهه‌های نخست این قرن، دولت‌های متوالی ایالات متحده اقدامات مهمی برای انطباق با رویکرد در حال تحول چین انجام داده‌اند. دولت بایدن اقدامات زیادی برای تقویت اتحادهای منطقه‌ای انجام داده و پیشگامی آن در مشارکت امنیتی AUKUS نیز به ارتقای ثبات در منطقه کمک کرده است. به نظر می‌رسد دولت ترامپ متعهد به ادامه همین مسیر و تقویت بیشتر دفاع و بازدارندگی منطقه‌ای است. برای انجام مؤثر این کار، باید در چندین جبهه دیگر نیز اقدام کند.

ایالات متحده و متحدانش باید همکاری امنیتی خود را تعمیق بخشند.

واشنگتن در مجامع دیپلماتیک باید تلاش‌های خود را برای به چالش کشیدن لفاظی‌های چین در مورد نقش ایالات متحده در منطقه هند و اقیانوسیه و هدف بازدارندگی گسترده ایالات متحده افزایش دهد. مقامات چینی ایالات متحده را به عنوان یک نیروی بی‌ثبات‌کننده در منطقه، اگر نگوییم یک تهدید وجودی برای چین، معرفی کرده‌اند. وی فنگ‌هه، وزیر دفاع وقت چین، در سخنرانی در گفتگوی شانگری-لا در سال ۲۰۲۲، بزرگترین اجلاس سالانه دفاعی آسیا، ایالات متحده را «قلدر» خواند و واشنگتن را به «مداخله» در اختلافات ارضی در منطقه متهم کرد. او گفت: «برخی در ایالات متحده سعی می‌کنند چین را در همه جبهه‌ها سرکوب کنند.» برای به دست گرفتن مجدد کنترل روایت، مقامات آمریکایی باید سابقه اهداف بازدارندگی گسترده و اشتراک هسته‌ای را روشن کنند. واشنگتن همچنین باید توجه بیشتری را به اقدامات به طور فزاینده تهاجمی چین علیه متحدان ایالات متحده و همچنین به تقویت زرادخانه هسته‌ای پکن جلب کند.

علاوه بر این، ایالات متحده باید تلاش‌های خود را برای مقابله با تاکتیک‌های منطقه خاکستری چین افزایش دهد. در سال‌های اخیر، واشنگتن و متحدانش همکاری اطلاعاتی را افزایش داده و با اطلاعات نادرست و حملات سایبری مقابله کرده‌اند. آنها باید هماهنگی سیاسی و عملیاتی را بیشتر تقویت کرده و تاب‌آوری را در مناطق آسیب‌پذیر مانند آسیای جنوب شرقی و اقیانوسیه افزایش دهند. برای مقابله با کارزارهای اطلاعات نادرست چین، واشنگتن و متحدانش باید ابزارهای اقتصادی خود مانند کنترل صادرات و تحریم‌ها را بهتر ادغام کنند. در غیاب عواقب شدید، پکن به اقدامات قهری خود ادامه داده و حتی آنها را تشدید خواهد کرد.

مهمتر از همه، ایالات متحده و متحدانش باید مفاهیم و قابلیت‌های نظامی را توسعه دهند که به آنها امکان دهد به سرعت و به طور مؤثر به تجاوز پاسخ دهند. به عبارت دیگر، آنها باید تمام تلاش خود را بکنند تا بتوانند از تصرف قلمرو توسط چین جلوگیری کنند. آنها باید آمادگی جنگیدن و پیروزی در درگیری با پکن را، در صورت لزوم، علی‌رغم سایه هسته‌ای به طور فزاینده طولانی که چین بر منطقه افکنده است، داشته باشند. آنها به نوبه خود باید در نظر بگیرند که چگونه می‌توانند به بهترین شکل از قدرت نظامی جمعی خود، از جمله سلاح‌های هسته‌ای، علیه چین استفاده کنند.

در نهایت، واشنگتن و متحدانش باید انتظار داشته باشند که پکن و مسکو در سال‌های آینده روابط امنیتی خود را تقویت کنند. روابط بین چین و روسیه پیامدهای قابل توجهی هم برای منطقه هند و اقیانوسیه و هم برای منطقه یورو-آتلانتیک دارد. با تشدید همکاری‌های دفاعی هر دو، ایالات متحده و متحدانش از این مناطق نیز باید همکاری امنیتی خود را تعمیق بخشند. عدم انجام این کار می‌تواند برای بازدارندگی گسترده ایالات متحده، با پیامدهای گسترده برای قدرت و نفوذ ایالات متحده، مرگبار باشد.