موسسه بین‌المللی مطالعات ایران : “خطرات کنترل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بر بنادر ساحلی سوریه و تاثیر استراتژی فشار حداکثری آمریکا” | ۲۱ آبان ۱۳۹۸

⏳مدت زمان مطالعه: ۱۱ دقیقه | ✏️ناشر/نویسنده: موسسه بین‌المللی مطالعات ایران/ تیم تحریریه رصانه | 📅 تاریخ: ۱۲ نوامبر ۲۰۱۹ / ۲۱ آبان ۱۳۹۸

⚠️ اخطار: بازنشر این مقاله با هدف ارائه دیدگاه‌های متنوع صورت گرفته و به معنای تأیید دیدگاه‌های مطرح‌شده نیست.

---

کاهش نفوذ منطقه‌ای ایران یکی از ارکان اصلی سیاست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران است که توسط رئیس‌جمهور دونالد ترامپ در مه ۲۰۱۸ اعلام شد. هدف از این سیاست تغییر رفتار دولت ایران است. برای اجرای این سیاست، برخی از کارشناسان در دولت آمریکا انتظار داشتند که محاصره دریایی شدیدی علیه ایران به منظور جلوگیری از ارسال سلاح به گروه‌های نیابتی تهران و افزایش پست‌های بازرسی نظامی در مرز عراق و سوریه در منطقه التنف و دیگر مناطق برای جلوگیری از قاچاق سلاح به حزب‌الله و شبه‌نظامیان متحد ایران در سوریه ایجاد شود. علاوه بر این، حضور آمریکا در عراق و سوریه برای کاهش گسترش ایران و هدف قرار دادن شبه‌نظامیان ایرانی در سوریه افزایش یافت. همه این اقدامات برای کاهش نفوذ ایران در منطقه طراحی شده‌اند.

دولت آمریکا اولویت خود را تغییر شرایط توافق هسته‌ای از طریق اعمال تحریم‌هایی علیه ایران قرار داده است تا آن را مجبور به پذیرش تغییرات در توافق کند. همچنین خروج نیروهای خود از سوریه را اعلام کرد. ایالات متحده هیچ‌یک از اقدامات هدفمند برای کاهش نفوذ ایران را انجام نداد به جز اعمال تحریم‌هایی علیه برخی نهادها و افراد وفادار به ایران در سوریه، عراق، و لبنان. بنابراین، ما با واقعیت‌های جدیدی روبرو شده‌ایم که ایران از آن‌ها برای گسترش نفوذ خود بهره برده است، با گام‌های عملی در سال ۲۰۱۹ برای به دست آوردن جای پا در مدیترانه از طریق توافق‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت با دولت سوریه، که به ایران فرصت تثبیت حضور در طول ساحل سوریه را داده است. این موضوع سوالات زیادی را به وجود می‌آورد: دستاوردهای ایران از تثبیت موقعیت خود در مدیترانه چیست؟ تا چه اندازه استراتژی فشار حداکثری آمریکا در کاهش قدرت منطقه‌ای تهران، به‌ویژه در سوریه، مؤثر است؟

افزایش نفوذ ایران در ساحل سوریه

تا سال ۲۰۱۹، علی‌رغم سیاست فشار حداکثری آمریکا، پروژه مرزی ایران برای افزایش نفوذ وارد مرحله جدیدی در سوریه شد زیرا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قراردادها و امتیازات بلندمدتی را در آنجا به دست آورد. ایران در واقع موفق به اجرای کریدور ایرانی در منطقه جغرافیایی که تهران را با مدیترانه از طریق عراق و سوریه متصل می‌کند، شده است، که این امر به ایران جای پایی در ساحل یکی از دریاهای مهم بین‌المللی (مدیترانه) می‌دهد. این موضوع با خشم روسیه و نگرانی اسرائیل مواجه شد. برخی از قراردادهای امضا شده به شرح زیر است:

• قرارداد اول: بازوی مهندسی سپاه پاسداران، قرارگاه خاتم‌الانبیاء، که بزرگترین شرکت پیمانکاری در خاورمیانه است و از ژوئن ۲۰۱۹ تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد، در تاریخ ۲ سپتامبر ۲۰۱۹، امتیاز ساخت، بهره‌برداری و مدیریت یک بندر تجاری چندمنظوره جدید با طول ۲.۵ کیلومتر در منطقه الحمیدیه، جنوب استان طرطوس، برای مدت ۳۰ تا ۴۰ سال را از دولت سوریه دریافت کرد.
• قرارداد دوم: انتقال مدیریت مهم‌ترین بندر سوریه و شریان حیاتی اقتصاد سوریه (بندر لاذقیه) در مدیترانه به ایرانیان، طبق گزارش روزنامه تایمز پس از انقضای قرارداد مدیریت امضا شده با مشارکت سوریه و فرانسه در تاریخ ۱ نوامبر ۲۰۱۹. این اقدام نشان‌دهنده عزم ایران برای به دست آوردن سهمی از ثروت سوریه و بهره‌برداری از مزایای مادی در ازای هزینه‌های مالی و انسانی است که ایران در طول هشت سال گذشته متحمل شده است. به نظر می‌رسد که طرف‌های ایرانی و سوری توافق کرده‌اند که ایران مدیریت بندر را در جریان سفر اسد به تهران در فوریه ۲۰۱۹ به دست گیرد.
• قرارداد سوم: این قرارداد میان سوریه، ایران، و عراق برای اجرای پروژه‌ای که بندر امام خمینی در جنوب استان خوزستان ایران را با بندر بصره عراق و بندر لاذقیه سوریه متصل می‌کند، امضا شد. این پروژه از طریق شبکه‌ای از راه‌آهن که از این کشورها عبور می‌کند، اجرا می‌شود. این پروژه توسط بنیاد مستضعفان سپاه پاسداران تامین مالی و اجرا می‌شود. اولین فاز ۲۲ کیلومتری پروژه، شهر شلمچه ایران را با بصره عراق متصل می‌کند. سپس بندر بصره را به فرودگاه سوریه (۱۵۶ کیلومتر) و مرز سوریه و عراق را به بندر لاذقیه (۱۶۰ کیلومتر) متصل می‌کند. در زمین، ایران پروژه را با تکمیل بخش پروژه راه‌آهن کرمانشاه-بیستون-حمیل در داخل ایران به طول ۱۰۴۱ کیلومتر آغاز کرده است که قبل از فاز اتصال کرمانشاه به بندر امام خمینی قرار دارد.

دستاوردهای ایران برای به حداکثر رساندن نفوذ خود در مدیترانه

دستاوردهای اقتصادی

ایران قصد دارد به عنوان یک هاب کلیدی و بازیگر در پروژه فراساحلی چین که هدف آن احیای جاده ابریشم است، ظاهر شود. بنابراین، تصمیم‌گیران در تهران به خوبی آگاه هستند که ایجاد یک بلوک تجاری ایرانی-عراقی-سوری تحت کنترل ایران – با توجه به اینکه عراق و سوریه در منطقه جغرافیایی جاده ابریشم قرار دارند – از طریق اتصال این سه کشور از طریق پروژه‌های ریلی، کریدورهای زمینی، و بنادر که توسط ایران اجرا و مدیریت می‌شود، ایران را به یک هاب مرکزی و عنصر حیاتی در قلب پروژه جاده ابریشم تبدیل می‌کند. این می‌تواند نفوذ و موقعیت ایران در پروژه را تغییر دهد، که امنیت ایران را به یک اولویت استراتژیک برای رهبران چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان پس از ایالات متحده و بزرگترین واردکننده نفت ایران علی‌رغم تحریم‌های اقتصادی بر ایران، تبدیل می‌کند.

اهرم‌های کاهش فشارها و دور زدن تحریم‌ها

ایران دارای یک کارت اهرم قوی دیگر در زمینه حرکت بین‌المللی تجارت، نفت و بار است که با کنترل مستقیم بر تنگه هرمز و به‌طور غیرمستقیم تأثیرگذاری بر تنگه باب‌المندب از طریق شبه‌نظامیان حوثی به دست می‌آید، چرا که مدیترانه به عنوان نقطه ملاقات و پیوند بین سه قاره عمل می‌کند. پروژه‌هایی که ایران را با مدیترانه متصل می‌کنند، همچنین به عنوان ابزاری برای دور زدن تحریم‌های آمریکا عمل می‌کنند. آن‌ها همچنین سیاست فشار حداکثری آمریکا را در این زمینه ناکارآمد می‌کنند، زیرا به ایران امکان می‌دهند که کالاها و نفت را به جهان خارج منتقل کند و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در لاذقیه را به حداکثر برساند، که بخشی از استراتژی ایران برای اقامت بلندمدت در سوریه محسوب می‌شود. این پروژه‌ها همچنین گردشگری مذهبی بین ایران، عراق، و سوریه را که با نشانه‌های شیعه پر شده‌اند، تقویت می‌کنند.

دستاوردهای سیاسی

ساحل مدیترانه می‌تواند به ایران یک راه دریایی جایگزین برای بنادر واقع در خلیج فارس بدهد. همچنین فرصتی برای دسترسی به کشورهایی که مشرف به مدیترانه هستند، در غرب اروپا و شمال آفریقا، فراهم می‌کند و اهرم‌های بیشتری علیه منافع آمریکا در آفریقا و اروپا ایجاد می‌کند و ایران را به اسرائیل نزدیک‌تر می‌کند — کشوری که به پروژه منطقه‌ای ایران خصومت دارد. این موضوع یک اهرم امنیتی جدید علیه

↑