نشریه گلوبال تایمز (سرمقاله): “آیا واقعاً «بحران خاک‌های کمیاب» بین چین و اروپا وجود دارد؟” | ۰۷ آبان ۱۴۰۴

⏳ مدت زمان مطالعه: ۴ دقیقه | ✏️ ناشر/نویسنده: Global Times / سرمقاله گلوبال تایمز | 📅 تاریخ: October 28, 2025 / ۰۷ آبان ۱۴۰۴

⚠️ هشدار: بازنشر این مقاله با هدف ارائه دیدگاه‌های متنوع صورت گرفته و به معنای تأیید یا پذیرش مسئولیت دیدگاه‌های مطرح‌شده نیست.

چین و اتحادیه اروپا روز پنجشنبه در بروکسل در مورد مسئله خاک‌های کمیاب گفتگو خواهند کرد. این نشست در پس‌زمینه لفاظی‌های فزاینده در اروپا در مورد سیاست‌های صادراتی خاک‌های کمیاب چین برگزار می‌شود. صداهایی در اروپا وجود دارند که به اصطلاح «بحران تأمین خاک‌های کمیاب» را بزرگ‌نمایی می‌کنند و برخی حتی ادعا می‌کنند که چین و اروپا «در آستانه جنگ ترکیبی» قرار دارند و از اروپا می‌خواهند «ابتکار عمل را به دست گیرد.» رئیس کمیسیون اروپا، اورسولا فون در لاین، نیز اخیراً به ابزار ضد اجبار اشاره کرده که «قوی‌ترین سلاح تجاری» اتحادیه اروپا محسوب می‌شود. اما آیا واقعاً «بحران خاک‌های کمیاب» بین چین و اروپا وجود دارد؟

چین بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده خاک‌های کمیاب در جهان است که نتیجه طبیعی تخصیص منابع در جهانی‌شدن اقتصادی است. همکاری چین و اتحادیه اروپا در زمینه خاک‌های کمیاب نیز نشان‌دهنده درجه بالای مکمل بودن اقتصادی بین دو طرف است. صادرات بلندمدت خاک‌های کمیاب چین به اتحادیه اروپا حمایت قابل توجهی از اهداف گذار دیجیتال و سبز اتحادیه اروپا کرده و رقابت‌پذیری و امنیت اقتصادی آن را افزایش داده است. اتحادیه اروپا از صنعت خاک‌های کمیاب چین سود برده است.

منطق کنترل‌های صادراتی چین

اقدامات اخیر کنترل صادرات چین بخشی از تحول و ارتقای مداوم بخش خاک‌های کمیاب این کشور است. این یک اقدام موقتی نیست، بلکه گامی ضروری برای تضمین ثبات بلندمدت زنجیره تولید و تأمین خاک‌های کمیاب و مهمتر از آن، همسویی با روندهای جهانی توسعه سبز است. همزمان، در شرایط آشفتگی و درگیری‌های نظامی مکرر در جهان، اجرای کنترل‌های صادراتی چین بر اقلام دو منظوره مانند خاک‌های کمیاب، نشان‌دهنده ایفای فعالانه تعهدات بین‌المللی عدم اشاعه و تعهد آن به دفاع از صلح و ثبات جهانی است. ۱۳ کشور در سراسر جهان، از جمله چندین کشور در اروپا، کنترل‌های صادراتی مشابهی را اجرا کرده‌اند. پس چرا تنها زمانی که چین این کار را انجام می‌دهد، به آن برچسب «تهدید» زده می‌شود؟ کسانی که می‌ترسند چین ممکن است «امنیت ملی را سلاح کرده» و عرضه اروپا را مختل کند، ابتدا باید تأمل کنند که آیا خودشان چنین افکاری را نسبت به کشورهای دیگر در سر دارند یا خیر.

طرف چینی مقررات مربوطه را با در نظر گرفتن کامل نگرانی‌های همه شرکای تجاری تدوین کرد، فرآیندی که بسیار مسئولانه بود. اقدامات مربوطه محتاطانه و معتدل هستند. به گفته وزارت بازرگانی چین، قبل از اعلام این اقدامات، چین از طریق مکانیسم‌های گفتگوی کنترل صادرات دوجانبه، به کشورها و مناطق مربوطه اطلاع داده بود. علاوه بر آن، چین به طور خاص یک «کانال سبز» برای شرکت‌های اروپایی ایجاد کرد و چندین دور رایزنی و گفتگو با اتحادیه اروپا در سطوح مختلف برگزار کرد. حقایق ثابت کرده‌اند که چین به وعده‌های خود عمل می‌کند: در نیمه اول سال ۲۰۲۵، بیش از ۶۰ درصد از شرکت‌های اتحادیه اروپا از طریق این کانال مجوز صادرات دریافت کردند. صادرات خاک‌های کمیاب هرگز مشکلی بین چین و اروپا نبوده و نباید باشد.

یک مسئله شناختی

به اصطلاح «اضطراب خاک‌های کمیاب» در میان برخی در اروپا اساساً یک مسئله شناختی است. از نظر آنها، در هر زمینه‌ای، هر چه تعامل با چین بیشتر و روابط نزدیک‌تر باشد، بیشتر به عنوان «وابستگی» و «ریسک» تلقی می‌شود. مشکل واقعی بین چین و اروپا در خاک‌های کمیاب نیست، بلکه در این است که آیا اروپا می‌تواند از دستکاری‌های ژئوپلیتیکی رهایی یابد، سوگیری شناختی خود نسبت به چین را اصلاح کند و به یک مسیر سیاست‌گذاری منطقی و عمل‌گرایانه بازگردد. اخیراً، برخی رسانه‌های آمریکایی در حال بزرگ‌نمایی به اصطلاح «تهدید خاک‌های کمیاب چین» بوده‌اند و برخی اروپایی‌ها نیز از آنها پیروی کرده‌اند. این نه تنها یک اقدام جدی خود-تحقیری است، بلکه یک نمونه بارز از سردرگمی استراتژیک نیز می‌باشد.

اکنون، در حالی که چند سیاستمدار اروپایی برای نشان دادن سرسختی در برابر چین رقابت می‌کنند، این بیشتر شبیه به یک نوع نمایش سیاسی است. آیا کسب‌وکارهای اروپایی واقعاً می‌خواهند ببینند که «ابزار ضد اجبار» به کار گرفته شود؟ اگر اتحادیه اروپا واقعاً این «سلاح» را به کار گیرد، چین قاطعانه از حقوق و منافع مشروع خود دفاع خواهد کرد. تقاضای واقعی از سوی اروپا احتمالاً در رسیدن به یک راه‌حل فنی با چین در مورد مسائل خاک‌های کمیاب برای حفظ مشترک ثبات زنجیره تولید و تأمین نهفته است.

باید توجه داشت که فرآیند تأیید کند و دست‌وپاگیر طرف اروپایی برای کنترل صادرات فناوری‌های پیشرفته بر محصولاتی مانند تراشه‌ها و ماشین‌های لیتوگرافی، به شدت بر ثبات زنجیره تولید و تأمین چین و اروپا تأثیر گذاشته است. اگر اروپا واقعاً به حفظ این ثبات متعهد است، باید بیشتر بر این مسائل تمرکز کند. یک سرمقاله در گلوبال تایمز که در ژوئیه امسال منتشر شد، اشاره کرد که خاک‌های کمیاب باید یک «پیوند» باشد، نه یک «مانع»، در روابط چین و اتحادیه اروپا. چگونگی ایجاد یک ترتیب نهادی قانونی و متقابل تحت چارچوب کنترل‌های صادراتی، سؤالی است که ارزش بررسی برای هر دو طرف چین و اتحادیه اروپا را دارد.

صرفاً بزرگ‌نمایی ایده «کاهش وابستگی به چین» نه تنها بر همکاری عملی بین چین و اروپا سایه می‌افکند، بلکه کمک چندانی به اروپا برای حل «بحران رقابت‌پذیری» خود نمی‌کند.