⏳ مدت زمان مطالعه: ۵ دقیقه | ✏️ ناشر/نویسنده: گلوبال تایمز | 📅 تاریخ: ۶ مارس ۲۰۲۵ / ۱۶ اسفند ۱۴۰۳
⚠️ هشدار: بازنشر این مقاله با هدف ارائه دیدگاه‌های متنوع صورت گرفته و به معنای تأیید یا پذیرش مسئولیت دیدگاه‌های مطرح‌شده نیست.
از “نفت بزرگ” به “بیل‌های بزرگ”
عصر **””نفت بزرگ””** به اوج خود رسیده است؛ حالا به **دوران “”بیل‌های بزرگ””** خوش آمدید. این جمله که در وب‌سایت **مجمع جهانی اقتصاد** منتشر شده، اهمیت **مواد معدنی حیاتی** را نشان می‌دهد. در همین راستا، تلاش‌های اخیر **ایالات متحده و اروپا** برای به دست آوردن **عناصر نادر خاکی و منابع دیگر از اوکراین** نشان می‌دهد که **مواد معدنی حیاتی** به **میدان نبرد جدیدی** برای چندین کشور تبدیل شده‌اند.
برای دسترسی به این منابع، برخی کشورها تلاش می‌کنند **اتحادیه‌های محدود و بسته‌ای** تشکیل دهند که ممکن است باعث تشدید **اختلافات ژئوپلیتیکی** شود. از سوی دیگر، برخی محققان معتقدند که همکاری در زمینه مواد معدنی حیاتی نه تنها با **ایده همگرایی جهانی** همخوانی دارد، بلکه یک **راهبرد اقتصادی عملی** نیز محسوب می‌شود.
توزیع نابرابر “شش ماده معدنی حیاتی”
طبق گزارشی که در **روزنامه گاردین** منتشر شده، با **تحولات اقتصادی و فناوری جهان**، ارزش **مواد معدنی حیاتی** افزایش یافته و **رقابت ژئوپلیتیکی برای دسترسی به آن‌ها تشدید شده است**.
در سال ۲۰۲۲، **سازمان زمین‌شناسی آمریکا (USGS)** لیستی از **۵۰ ماده معدنی حیاتی** را منتشر کرد که برای **””امنیت ملی، اقتصاد، انرژی‌های تجدیدپذیر و زیرساخت‌های ایالات متحده””** ضروری هستند. برخی از این مواد عبارتند از:
- آرسنیک: مورد استفاده در **تولید نیمه‌هادی‌ها**.
- بریلیوم: به عنوان **عنصر آلیاژی در صنایع هوافضا و دفاع**.
- کبالت، لیتیم و گرافیت: **مورد نیاز برای باتری‌های لیتیوم-یونی**.
- تلوریوم: **برای تولید انرژی خورشیدی**.
در ۲۳ می ۲۰۲۴، **اتحادیه اروپا اولین استراتژی جامع معدنی خود** را تحت عنوان **””قانون مواد خام حیاتی””** به اجرا گذاشت. علاوه بر اروپا و ایالات متحده، **کشورهای دیگر نیز فهرست‌های خاص خود را برای مواد معدنی حیاتی تدوین کرده‌اند**:
- **روسیه** در سال ۲۰۲۲ لیست مواد معدنی حیاتی خود را به‌روزرسانی کرد.
- **کانادا** ۳۴ ماده معدنی حیاتی را شناسایی کرده که در اولویت توسعه قرار دارند، از جمله: **لیتیم، گرافیت، نیکل، کبالت، مس و عناصر نادر خاکی**.
وب‌سایت **مجمع جهانی اقتصاد** نیز **لیتیوم، کبالت، مس، گرافیت، نیکل و عناصر نادر خاکی** را به عنوان **””شش ماده معدنی حیاتی””** معرفی کرده است.
منابع جهانی مواد معدنی حیاتی
**لی بینگ**، پژوهشگر آکادمی علوم اجتماعی چین، به **گلوبال تایمز** گفت که **توزیع مواد معدنی حیاتی در سطح جهانی بسیار نامتعادل است** و بیشتر این منابع در **آفریقا، آمریکای لاتین و جنوب شرقی آسیا** متمرکز هستند.
- **لیتیم**: طبق گزارش **اندیشکده لاوی استرالیا**، حدود **۸۰٪ از ذخایر شناخته‌شده لیتیوم جهان** در چهار کشور توزیع شده است: **آرژانتین، بولیوی، شیلی و استرالیا**.
- **کبالت**: طبق آمار **Statista**، **جمهوری دموکراتیک کنگو** دارای **بزرگ‌ترین ذخایر کبالت جهان** است (۶ میلیون تن از ۱۱ میلیون تن ذخایر جهانی).
- **مس**: طبق گزارش **مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی ایالات متحده**، **آمریکای لاتین تقریباً ۴۶٪ از مس خام جهان را استخراج می‌کند**.
- **گرافیت**: منابع طبیعی گرافیت عمدتاً در **چین، برزیل و ماداگاسکار** قرار دارند.
- **عناصر نادر خاکی**: طبق داده‌های **USGS** در سال ۲۰۲۴، چین **۴۴ میلیون تن ذخیره** دارد، برزیل **۲۱ میلیون تن** و هند **۶.۹ میلیون تن**.
- **نیکل**: بیشترین ذخایر این عنصر در **اندونزی و استرالیا** قرار دارند (۲۱ میلیون تن در هر کشور).
رقابت ژئوپلیتیکی بر سر منابع
در حالی که بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته در حال رقابت برای تأمین مواد معدنی حیاتی هستند، **جغرافیای ذخایر این منابع به عامل مهمی در ژئوپلیتیک جهانی تبدیل شده است**.
ایالات متحده و اتحادیه اروپا به دنبال کاهش وابستگی خود به چین، که **بزرگ‌ترین تأمین‌کننده عناصر نادر خاکی و سایر مواد معدنی حیاتی است،** هستند. در همین راستا:
- در **سپتامبر ۲۰۲۴**، اتحادیه اروپا یک برنامه ۶ میلیارد یورویی برای **توسعه معادن جدید و سرمایه‌گذاری در استخراج مواد معدنی** در داخل و خارج از اروپا تصویب کرد.
- ایالات متحده نیز در سال‌های اخیر همکاری‌های خود را با **کانادا، استرالیا و برخی کشورهای آفریقایی** برای **تأمین مواد معدنی مورد نیاز صنایع خود** افزایش داده است.
با این حال، برخی کارشناسان هشدار داده‌اند که سیاست‌های محدودسازی صادرات و تلاش برخی کشورها برای **انحصاری کردن زنجیره تأمین مواد معدنی** می‌تواند منجر به **افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی و بی‌ثباتی بازارهای جهانی** شود.
نقش چین در بازار مواد معدنی حیاتی
چین در دهه‌های اخیر **کنترل قابل‌توجهی بر زنجیره تأمین جهانی مواد معدنی حیاتی** داشته است. طبق داده‌های **موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS)**، چین **۷۰ درصد از تولید عناصر نادر خاکی و ۶۵ درصد از فرآوری جهانی این مواد را کنترل می‌کند**.
با توجه به این موضوع، ایالات متحده و متحدانش در تلاش هستند **تا جایگزین‌هایی برای وابستگی به چین پیدا کنند**. با این حال، کارشناسان چینی معتقدند که **چین همچنان بازیگر کلیدی در این عرصه باقی خواهد ماند**.
چشم‌انداز آینده و تأثیرات بر بازار جهانی
با افزایش رقابت بین قدرت‌های جهانی برای تسلط بر منابع معدنی حیاتی، بسیاری از تحلیلگران اقتصادی هشدار می‌دهند که **جهان ممکن است شاهد نوسانات شدید قیمتی در بازار این مواد باشد**.
برخی سناریوهای احتمالی برای آینده بازار مواد معدنی حیاتی عبارتند از:
- افزایش **سرمایه‌گذاری در فناوری‌های بازیافت مواد معدنی حیاتی** برای کاهش وابستگی به معادن جدید.
- ایجاد **اتحادهای استراتژیک بین کشورها** برای کاهش وابستگی به یک تأمین‌کننده خاص.
- گسترش **تحریم‌های اقتصادی** بر صادرات مواد معدنی، مشابه آنچه در بخش انرژی اتفاق افتاده است.
در مجموع، **آینده بازار مواد معدنی حیاتی به سیاست‌های کشورها و نوآوری‌های صنعتی وابسته خواهد بود**. در حالی که برخی کشورها به دنبال **همکاری برای تأمین پایدار منابع** هستند، برخی دیگر این حوزه را به عنوان **زمینه‌ای برای رقابت ژئوپلیتیکی** در نظر گرفته‌اند.
“`
مجله فارن پالیسی : “یک پرسش کلیدی درباره توافق غزه: چرا حالا؟” | ۱۸ مهر ۱۴۰۴
نشریه فارن افرز : «بزرگ‌ترین آزمون ارتش ایالات متحده» | ۰۹ مهر ۱۴۰۴
نشریه فارن پالیسی : “طرح آسهآن برای یک جهان پساآمریکایی” | ۰۸ مهر ۱۴۰۴
تیآرتی آفریکا: چگونه اعتراضات قانون اساسی کنیا را روشن می‌کند | ۰۳ مهر ۱۴۰۴