نشریه آفریکا ریپورت : «آیا استارلینک ایلان ماسک در آفریقا در حال بازگشت است؟» | ۱۱ تیر ۱۴۰۴

از آفریقای جنوبی تا کامرون و جمهوری دموکراتیک کنگو، سرویس اینترنت ماهواره‌ای استارلینک با کارنامه‌ای از فراز و نشیب روبرو بوده است.

شرکت استارلینک متعلق به ایلان ماسک، ضمن پیشبرد سرمایه‌گذاری‌ها و مذاکرات جدید در آفریقا، با مجموعه‌ای از موانع نظارتی، چالش‌های مربوط به صدور مجوز و نیازهای زیرساختی دست‌وپنجه نرم می‌کند.

در آفریقای جنوبی، استارلینک در حال آماده‌سازی سرمایه‌گذاری بزرگی به ارزش حدود ۲ میلیارد راند (تقریباً ۱۰ میلیون دلار) است تا از دسترسی به اینترنت پهن‌باند در سراسر منطقه «جامعه توسعه آفریقای جنوبی» (SADC) حمایت کند. این تلاش به دلیل قوانین «توانمندسازی اقتصادی فراگیر سیاه‌پوستان» (B-BBEE) با پیچیدگی‌هایی روبرو شده است. این قوانین، شرکت‌های مخابراتی را ملزم می‌کند که ۳۰ درصد از مالکیت خود را به گروه‌هایی واگذار کنند که از نظر تاریخی محروم بوده‌اند.

استارلینک به جای واگذاری مستقیم سهام، راهکار جایگزینی را از طریق «برنامه‌های سرمایه‌گذاری معادل سهام» (EEIPs) دنبال می‌کند. این برنامه‌ها به شرکت اجازه می‌دهد با سرمایه‌گذاری در مهارت‌های محلی، زیرساخت‌ها و فراگیری دیجیتال، به تعهدات خود در زمینه توانمندسازی عمل کند. بخشی از این استراتژی شامل تعهدی به ارزش ۵۰۰ میلیون راند برای ارائه اینترنت پرسرعت رایگان به ۵۰۰۰ مدرسه روستایی است که به طور بالقوه می‌تواند به حدود ۲.۴ میلیون کودک خدمات‌رسانی کند. همچنین، استارلینک قصد دارد از شرکت‌های محلی برای ساخت‌وساز، اجاره زمین، فیبر نوری، تأمین انرژی، امنیت و نگهداری استفاده کند که این امر نویدبخش ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی است.

بیشتر بخوانید: آیا پیشنهاد استارلینک می‌تواند به آفریقای جنوبی در خنثی کردن ادعاهای آزار از سوی آمریکا کمک کند؟

تأییدیه قانونی این طرح هنوز صادر نشده است. سوللی مالاتسی، وزیر ارتباطات، برای ایجاد تغییراتی جهت هماهنگ‌سازی قوانین B-BBEE با الزامات صدور مجوز مخابراتی تلاش می‌کند. با این حال، این فرآیند که توسط «سازمان ارتباطات مستقل آفریقای جنوبی» (ICASA) مدیریت می‌شود، نیازمند مشاوره‌های عمومی است و ممکن است ۱۲ تا ۱۸ ماه به طول انجامد.

استارلینک امیدوار است پیش از اجلاس G20 در نوامبر ۲۰۲۵ در ژوهانسبورگ، مجوز فعالیت خود را دریافت کند، اما تحقق این هدف در جدول زمانی مذکور همچنان نامشخص است.

مذاکرات استارلینک برای بازگشت به کامرون

کامرون یکی دیگر از جبهه‌های پرچالش برای استارلینک است. این شرکت که در آوریل ۲۰۲۴ به دلیل فعالیت بدون مجوز در این کشور ممنوع شده بود، اکنون در حال مذاکره برای بازگشت است. در همین راستا، هیئتی در تاریخ ۲۶ ژوئن با وزیر پست و مخابرات کامرون برای گفتگو درباره صدور مجدد مجوز دیدار کرد.

مقامات کامرونی به دنبال یک چارچوب شفاف برای تضمین همکاری متوازن هستند. در همین حال، توقیف کیت‌های وارداتی استارلینک توسط مقامات گمرکی، نشان‌دهنده مقاومت محلی در برابر راه‌اندازی خدمات بدون نظارت است. با این وجود، برای بسیاری از شهروندان، استارلینک جایگزین مطلوبی برای خدمات اینترنتی ضعیف شرکت‌های Camtel، Orange و MTN محسوب می‌شود.

بیشتر بخوانید: ایلان ماسک در برابر BEE: ساکی ماکوزوما در مورد توانمندسازی و رشد در آفریقای جنوبی

در سایر نقاط قاره، تجربیات این شرکت ناهموار بوده است. در جمهوری دموکراتیک کنگو – یکی از کشورهایی با کمترین ضریب نفوذ اینترنت در آفریقا – استارلینک در ماه مه مجوز فعالیت در سطح ملی را کسب کرد. در ماه ژوئن نیز، لسوتو مجوزی ۱۰ ساله برای این شرکت صادر کرد. نقشه خدمات استارلینک نشان می‌دهد که راه‌اندازی سرویس در سنگال و ساحل عاج برای سال ۲۰۲۵ و پس از آن برنامه‌ریزی شده است. در مجموع، این شرکت مدعی است که در حدود ۲۰ کشور آفریقایی حضور دارد.

تقاضای فزاینده، به‌ویژه در نیجریه

با این همه، روند توسعه استارلینک با چالش‌هایی روبرو بوده است. در برخی بازارها، تقاضا چنان سریع افزایش یافته که این شرکت برای جلوگیری از ازدحام شبکه، ناگزیر به توقف ثبت‌نام‌های جدید شده است. این اتفاق به‌ویژه در نیجریه رخ داد، جایی که استارلینک با بیش از ۶۵,۰۰۰ کاربر به دومین ارائه‌دهنده بزرگ خدمات اینترنت (ISP) تبدیل شد، اما فروش خود را در شهرهای بزرگ متوقف کرد. عملکرد سرویس نیز متغیر است: سرعت اینترنت در کشورهایی مانند بوتسوانا و رواندا ممکن است از ۸۰ مگابیت بر ثانیه فراتر رود، اما در نیجریه، زیمبابوه و کنیا به کمتر از ۵۰ مگابیت بر ثانیه می‌رسد. همچنین، تأخیر (Latency) اینترنت ماهواره‌ای همچنان از اتصالات فیبر نوری بیشتر است.

بیشتر بخوانید: استارلینک به سومالی می‌آید، اما تنش‌های منطقه‌ای در کمین است

قیمت‌گذاری نیز مانع دیگری محسوب می‌شود. هزینه سخت‌افزار معمولاً بین ۲۰۰ تا ۷۰۰ دلار است و هزینه اشتراک ماهانه نیز از نظر بسیاری از کاربران گران است. همزمان، برخی بازارها نشانه‌هایی از کند شدن تقاضا را بروز داده‌اند. برای نمونه، کنیا در اوایل سال ۲۰۲۵ کاهشی نزدیک به ۱۰ درصدی در تعداد مشترکین خود را گزارش کرد.

با وجود این چالش‌ها، بلندپروازی‌های استارلینک کاملاً روشن است. این شرکت، چه از طریق قراردادهای سرمایه‌گذاری محلی، مصالحه‌های نظارتی، یا صرفاً هزینه‌های زیرساختی، بر این باور است که اینترنت پهن‌باند ماهواره‌ای می‌تواند به یک انتخاب فراگیر در آفریقا تبدیل شود؛ البته به شرط آنکه بتواند بر قوانین محلی، تردیدهای بازار و رقابت اپراتورهای سنتی غلبه کند.