نشریه اکونومیست : «موفقیت ساحل عاج بهترین راز سربه‌مهر آفریقاست: چگونه توانسته است از همتایان خود پیشی بگیرد؟» | ۳۰ اسفند ۱۴۰۳

والدینش در دهه ۱۹۸۰، نزدیک به پایان دوره‌ای از رشد اقتصادی استثنایی که اقتصاددانان آن را «معجزه ساحل عاج» نامیدند، به ساحل عاج نقل مکان کردند. آن‌ها برای کار آمده بودند، جذب گشایش و ثروت کشور شده بودند. برنارد آیته، مدیر ۳۸ ساله صندوق پوشش ریسک که ترکیبی از تبار نیجریه‌ای، بنینی، توگویی و غنایی دارد، در آنجا بزرگ شد، اما بعداً در فرانسه تحصیل و کار کرد. یک دهه پیش، او به همراه دیگرانی که حس می‌کردند کشور در آستانه یک تحول قرار دارد، بازگشت. او می‌گوید: «این کشور پربرکت است. هر چیزی را که امتحان کنید می‌تواند موفق شود.»

در جاهایی که آفریقا درگیر جنگ، کودتاهای نظامی یا جهادگرایی نیست، بخش اعظم آن با رکود اقتصادی و نرخ تورم دو رقمی دست و پنجه نرم می‌کند. ساحل عاج، کشوری با ۳۱ میلیون نفر جمعیت در غرب این قاره، یک استثنای نادر است. این کشور که توسط دو جنگ داخلی، یکی از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ و دیگری در سال ۲۰۱۰-۲۰۱۱، ویران شده بود، از آن زمان تاکنون رنسانس قابل توجهی را تجربه کرده است.

دستیابی به وضعیت درآمد متوسط بالا در پنج سال آینده، همانطور که دولت امیدوار است، اکنون ممکن به نظر می‌رسد. در حالی که شهروندانش برای رأی دادن در انتخابات ریاست جمهوری اواخر امسال آماده می‌شوند، آیا معجزه دوم ساحل عاج می‌تواند در راه باشد؟

شاخص‌های اقتصادی نشان می‌دهند که ممکن است چنین باشد. اقتصاد بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۳ به طور متوسط سالانه ۷ درصد رشد کرد و برآوردها برای سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ طبق اعلام صندوق بین‌المللی پول حدود ۶.۵ درصد است. رشد حتی در طول همه‌گیری کووید-۱۹ ادامه یافت. همزمان، نرخ تورم نسبتاً پایین باقی مانده است. این نرخ در سال ۲۰۲۴، ۳.۸ درصد بود، در حالی که میانگین غرب آفریقا ۲۱.۶ درصد بود. کسری مالی، اگرچه بالاست، اما در حال کاهش است. بیکاری جوانان، که در سراسر بقیه قاره ریشه‌دار است، تنها ۵ درصد است.

در آخرین نظرسنجی جوانان آفریقا، که توسط یک موسسه خیریه آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۴ انجام شد، ساحل عاج تنها کشوری بود که اکثریت گفتند پیدا کردن شغل آسان است. با ۲۹۰۰ دلار در سال، تولید ناخالص داخلی سرانه به جز کیپ ورد کوچک، بالاترین میزان در غرب آفریقا است.

چه چیزی باعث این رونق شده است؟ این رونق آنقدر پایدار است که نمی‌توان آن را صرفاً با بازگشت پس از جنگ توضیح داد. پاسخ، سیاست اقتصادی معقول است. یک عامل، تنوع‌بخشی است. معجزه اول ساحل عاج ناشی از جهش در تولید کاکائو بود که همچنان بزرگترین تولیدکننده آن در جهان است. اما سهم کشاورزی در حال کاهش بوده است. در سال ۲۰۲۲، خدمات بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی و فعالیت صنعتی حدود یک چهارم آن را تشکیل می‌دادند، که از ۱۶ درصد در سال ۲۰۰۰ افزایش یافته است و به کشور امکان می‌دهد نوسانات تولید و قیمت کاکائو را پشت سر بگذارد.

جرقه دیگر سرمایه است. برخلاف بسیاری از همسایگان، ساحل عاج در حال جذب سرمایه‌گذاری خصوصی است و جریان ورودی آن طی دهه گذشته با نرخ متوسط سالانه ۸.۶ درصد رشد کرده است. این کشور بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۴ بیش از هر کشور فرانسوی زبان دیگری در غرب آفریقا بودجه سهام خصوصی دریافت کرد. شرکت‌های خارجی از بانک‌ها و فین‌تک‌ها، و همچنین شرکت‌های تولیدی و بسته‌بندی حمایت می‌کنند. طبق اعلام بانک توسعه آفریقا (AfDB)، ساحل عاج کوچکترین «شکاف تأمین مالی» را در قاره دارد، که ارزیابی‌ای از میزان پولی است که کشورها برای دستیابی به آنچه بانک «تحول ساختاری» می‌نامد، کم دارند.

بخشی از این امر به لطف دولت آلاسان واتارا، معاون سابق مدیر صندوق بین‌المللی پول که از سال ۲۰۱۰ رئیس جمهور بوده است، می‌باشد. او با انرژی کشورش را در خارج از کشور ترویج کرده است. قانون سرمایه‌گذاری که در سال ۲۰۱۸ اجرا شد، مزایای مالیاتی و معافیت‌های گمرکی را به سرمایه‌گذارانی ارائه می‌دهد که هزینه زیادی می‌کنند و به صورت محلی استخدام می‌کنند، و قانون قبلی را که در سال ۲۰۱۲ وضع شده بود، بهبود بخشید. آقای آیته، مدیر صندوق پوشش ریسک، می‌گوید این سیاست نه تنها رشد را تقویت کرده، بلکه کشور را سرگرم‌کننده‌تر نیز کرده و سرمایه‌گذاری در گردشگری و مهمان‌نوازی را تغذیه کرده است.

دولت همچنین پول خود را صرف چیزهای مفیدی مانند زیرساخت‌ها کرده است. جاده‌ها و پل‌های جدید در همه جا در حال ظهور هستند (خبرنگار شما از روی پلی عبور کرد که آنقدر جدید بود که گوگل مپ هنوز نامی به آن نداده بود). رانندگی از ابیجان، پایتخت تجاری، به شهر بندری سن پدرو قبلاً هشت ساعت طول می‌کشید. اکنون چهار ساعت طول می‌کشد. دولت همچنین در بهبود دسترسی به برق سرمایه‌گذاری کرده است. در سال ۲۰۱۳ تنها ۳۴ درصد از مردم ساحل عاج به شبکه برق متصل بودند. برخی آمارها رقم اخیر را ۹۴ درصد اعلام می‌کنند.

این کشور امیدوار است با گسترش اکتشاف نفت و گاز، رشد اقتصادی را حفظ کند. انی، یک شرکت انرژی ایتالیایی، ۱۰ میلیارد دلار در بالین، میدانی در سواحل، سرمایه‌گذاری می‌کند. این میدان فاز دوم تولید خود را در دسامبر آغاز کرد و روزانه ۷۰ میلیون فوت مکعب گاز و ۶۰۰۰۰ بشکه نفت تولید می‌کند. آقای واتارا گفته است که تولید نفت تا سال ۲۰۲۷ می‌تواند به ۲۰۰۰۰۰ بشکه در روز افزایش یابد.

موفقیت ساحل عاج بی‌قید و شرط نیست. کارآفرینان از کمبود مهارت در میان جوانان گله دارند، که با توجه به اینکه جنگ داخلی بیشتر مدارس را ویران کرد، تعجب‌آور نیست. با توجه به تأثیر تغییرات اقلیمی، اکتشاف نفت و گاز ممکن است بهترین راه برای حفظ رشد آینده نباشد.

جدی‌ترین تهدید برای کشور، سیاست آن است. آقای واتارا، که ۸۳ سال دارد، سومین دوره ریاست جمهوری خود را بر خلاف محدودیت دو دوره‌ای قانون اساسی، در انتخاباتی که توسط مخالفان تحریم شد، به دست آورد. بدون جانشینی در چشم‌انداز، او ممکن است قصد داشته باشد برای دوره چهارم نامزد شود. دومین جنگ داخلی کشور پس از آن آغاز شد که لوران باگبو، سلف آقای واتارا، از پذیرش شکست خود در انتخابات ۲۰۱۰ خودداری کرد. آقای باگبو در تلاش است تا نام خود را در فهرست نامزدهای انتخابات امسال قرار دهد و شبح خشونت پس از رأی‌گیری را افزایش می‌دهد.

مردم ساحل عاج باید امیدوار باشند که انتخابات به آرامی برگزار شود و آقای واتارا راه را برای جانشینی باز کند. همانطور که یکی از مقامات بانک توسعه آفریقا می‌گوید، برخلاف سایر نقاط غرب آفریقا، «هیچ‌کس در ساحل عاج در وضعیت بدتری نسبت به ۱۵ سال پیش قرار ندارد». اما این همچنین به این معنی است که آن‌ها چیزی برای از دست دادن دارند.