نشریه دیپلمات : «سقوط سایگون: روزی که نظریه دومینو مرد» | ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۴

در یک صبح ابری آوریل، ۵۰ سال پیش، شاهد بودم که یک تانک ویتنام شمالی از دروازه‌های کاخ استقلال سایگون عبور کرد و به‌طور نمادین آنچه را که بسیاری می‌ترسیدند اولین دومینو در مسیر تسلط کمونیست‌ها بر آسیای جنوب شرقی باشد، سرنگون کرد.

امروز، از فاصله نیم قرن، روشن است که پیروزی ویتنام شمالی در واقع پایه‌های نظریه دومینوی ایالات متحده را در هم شکست، خصومت پنهان طولانی‌مدت درون‌کمونیستی را آشکار ساخت و جنگ سوم هندوچین را آغاز کرد. پنجاه سال بعد، آتش‌بس برقرار است اما در پس لبخندهای زورکی و کلمات پرطمطراق دوستی، چین و ویتنام به سایه‌بازی خود ادامه می‌دهند.

سفر بسیار تبلیغاتی شی جین پینگ، رهبر چین، به ویتنام و کامبوج در اواسط آوریل، شواهد جدیدی از آنچه دیپلمات ویتنامی، تران کوانگ کو، زمانی سیاست «دورویانه» چین و پاسخ مشابه ویتنامی‌ها توصیف کرده بود، ارائه داد.

هفته‌ها پیش از ورود شی، تو لام، دبیرکل حزب کمونیست ویتنام، برای گرامیداشت شهادت ده‌ها هزار ویتنامی که در جریان تهاجم تنبیهی چین در سال ۱۹۷۹ جان باختند، به استان‌های مرزی سفر کرد. مبادا جهان مناقشات جدی بین چین و ویتنام بر سر دریای جنوبی چین – که ویتنامی‌ها آن را دریای شرقی می‌نامند – را فراموش کند، هانوی در آستانه سفر شی، ایجاد مناطق ویژه شامل جزایر پاراسل و اسپراتلی را که چین ادعای مالکیت آنها را دارد، اعلام کرد. قابل توجه است که یکی از این مناطق ویژه، جزیره زمانی مورد مناقشه فوکوک در نزدیکی پایگاه دریایی ریم در کامبوج را که توسط چین بازسازی شده بود، پوشش می‌داد.

این تحولات هنوز در رحم آینده بودند که تانک‌های کمونیستی به دروازه‌های کاخ در سایگون برخورد کردند.

لیندون بی. جانسون، رئیس‌جمهور ایالات متحده، اولین گروه از نیروهای آمریکایی را در سال ۱۹۶۵ به ویتنام فرستاد. او، مانند دوایت دی. آیزنهاور، معتقد بود که ویتنام جنوبی در خطر تبدیل شدن به اولین دومینویی است که سقوط می‌کند.

آیزنهاور پیش‌بینی کرده بود: «اولی را که بیندازید، اتفاقی که برای آخری می‌افتد این است که خیلی سریع سقوط خواهد کرد.»

علی‌رغم ترس از اینکه سقوط سایگون، پیش‌بینی آیزنهاور را ثابت کند و باعث سقوط گسترده‌تر به کمونیسم شود، در نهایت تنها هندوچین – سه کشوری که درگیر جنگ دوم هندوچین بودند – تسلیم حکومت کمونیستی شدند. خمرهای سرخ در ۱۷ آوریل، درست پیش از سقوط سایگون، در کامبوج به قدرت رسیدند و پاتت لائو نیز در ۲ دسامبر ۱۹۷۵ با سرنگونی پادشاهی لائوس، از آنها پیروی کرد. اما در آنجا دومینوها از سقوط باز ایستادند.